Shkrimi i mëposhtëm ka shumë pak të bëjë(ose të themi aspak)
me autorin e këtij vargu, poetin dhe shkrimtarin devolli, Dritëro Agolli.
Lidhet me një numur të madh krijuesish e drejtuesish të kulturës në Korçë, të
cilët rastësisht, origjinën e tyre e kishin nga ‘baltrat” përreth Lumit më të
madh të asaj treve.
Ideja për një shkrim të tillë ka qënë shumë e hershme. Në
fund të viteve ’80, kur ishin lindur të dy bijat time dhe në shtëpi kishin
humbur edhe “100 përrallat” si dhe “Na ishte njëherë“ të Vëllezërve Grim, e
ndjeja të nevojshme t’ju tregoja përralla të reja, të sajuara nga unë, sepse
nuk besoja se ato që mbushnin revistat “Fatosi” dhe “Pionieri” kishin ndonjë
vlerë. Kështu nisa ciklin me përralla të Rosakut Dum Dum, i cili vërtitej nëpër
botë. Në njërën nga aventurat e tij, Dum Dumi shkonte në një ishull nga balta e
të cilit dilnin disa lloj kafshësh këngëtare. Nuk e kujtoj as se ç’lloj
kafshësh kisha përshkruar, se të gjitha dorëshkrimet kanë humbur, por e kujtoj
mirë, që aludohej për ‘baltën e Devollit”, e cila pillte pambarim shkrimtarë
dhe poetë.
Në Shqipërinë e viteve ’80, kishte tre qendra të fuqishme që
nxirrnin krijues pareshtur, jashtë Tiranës. E para ishte Tropoja, e cila kishte
prodhuar rreth 25 copë Buçpapaj dhe disa krijues të tjerë me mbiemra jo
Buçpapaj, e dyta Lezha, që duke filluar me Rudolf Markun dhe Preç Zogajn,
kishte edhe një numur tjetër jo të vogël krijuesish dhe i treti Devolli, që
nxirrte shkrimtarë, të cilët transferoheshin në Korçë.
Unë nuk e di se si krijohen tradita të tilla, sepse ka pak
shembuj në Historinë e Letërsisë Botërore, por them që në Korçë, kjo traditë
fillon nga fundi i viteve ’60, kur Sekretari i Parë ishte famëkeqi Mihallaq
Ziçishti. Diktatura kishte krijuar një ngurtësim të lëvizjes së njerëzve, ndaj
për të shpëtuar nga fshati me kushtet e tij jo shumë komode, shumë të rinj
ëndërronin të transferoheshin në qytetet e mëdhenj. Mënyra më e thjeshtë, nëse
nuk kishe problem biografie, ishte të mësoje në shkollë dhe të ndiqje studimet
në Tiranë, për degë, të cilat të garantonin një vend pune në qytet. Jo të
gjithë mund të shkëlqenin në shkollë, për më tepër, kur shumë prej tyre duhet
të bënin shkollën e mesme në Bilisht, ku duhet të shkonin për orë të tëra më
këmbë. Një mënyrë e garantuar ishte të filloje karrierën ushtarake që në
shkollën “Skënderbeg” e më pas të bëheshe oficer në Shkollën e Bashkuar,
karrierë, të cilën e ndoqën shumë të rinj nga fshati. Të tjera mënyra mbeteshin
të bëheshin sportistë të shquar ose artistë të shquar, gjëra që kërkonin talent
dhe shumë punë. Këto ama të bënin edhe një lloj VIP-i jo vetëm në sytë e
bashkëfshatarëve, por po të kishe fat edhe në sytë e gjithë Kombit.
Ja të tilla ëndrra thurrnin edhe devollinjtë e Devollit të
Sipërm dhe ata të Devollit të Poshtëm në vitet ’50, ’60 e më vonë. Një prej
tyre ishte edhe letrari i ri Petraq Zoto, nga fshati Ziçisht, i cili kur bënte
ushtrinë, I tregonte një letrari tjetër korçar, Rafail Stavres, që një ditë do
bëhej ministër! Duhet të kishte mbaruar shkollën pedagogjike dhe mund të mbetej
tërë jetën mësues filloreje në një fshat ndaj i duhej një shkollë me
korrepondencë si dhe shumë krijimtari, për të ikur nga Ziçishti dhe për të
kontribuar sa më shumë për Atdheun. Endrrën ja plotësoi bashkëfshatari i tij,
sekretar i Parë i rrethit, i cili e vuri drejtor të Shtëpisë së Kulturës “Ali
Kelmendi” të Korçës. Krijuesi Petraq Zoto kisht ebotuar disa vjersha dhe
tregime për fëmijë dhe po punonte edhe për romanin e tij “Verka”, që do ishte
në romanet e parë shqiptarë për fëmijë.
Mihallaqi nuk merte vesh nga letërsia, por kuptonte mirë Devollin, devollinjtë
dhe sidomos politikën për të vënë në krye njerëz të njohur, që do të thonë
“peqe lepe” dhe që do të jenë gjithë jetën mirënjohës. Të njëjtën gjë bëri në
seksionin e arsim-kulturës, ku pas daljes në pension të njeriut vërtet të
arsimuar, Kristaq Cepa, u vu një mësues nga Bilishti, i quajtur Nexhdet Mero.
Filloi periudha e ‘artë“ e kontrollit të kulturës dhe artit në Korçë nga
devollinjtë, jo dhe aq të “gramatepsur”.
Dikush mund të hidhet e thotë, që të dy të sipërpërmendurit
ishin të diplomuar edhe pse me korrespondencë. Sigurisht që ishin. Në kohën kur
shkrimtari dhe drejtuesi Petraq Zoto mbaronte arsimin e mesëm, edhe ‘preshtë“ i
dërgonin në Universitet se kishte nevojë të pafund për të diplomuar. E
megjithatë, drejtori i Pallatit të
Kulturës e më vonë i Teatrit, nuk hynte dot as në kategorinë “presh”. (Harrova
të përmend, që të dy të emëruarit ishin anëtarë partie. Për të hyrë në të
mjaftonte pak talent dhe shumë devotshmëri.)
(vijon)
No comments:
Post a Comment