Fryma e arkitektëve të rinj si Ingels.

Vite më parë, diku kam lexuar një pyetje rreth filmave, nëse i zgjedh për t’i parë nga emri i regjisorit, i aktorëve kryesorë apo nga subjekti. Si kujtdo, edhe mua më shkoi në mendje, se nga se i zgjedh filmat para se t’i shikoj. Nuk mund të jepja një përgjigje të menjëhershme, por nëse ndikimi i parë do ishte nga zhanri, i dyti dhe më me peshë do ishte emri i aktorit ose aktores kryesore. Nuk do hezitoja të shihja çdo film, ku luan Robert Redford,(përjashto këtu “science fiction”, por Bob nuk besoj se do ishte i interesuar për një film të tillë), ose të Tom Hanks apo të Meryl Streep. Përvoja (statistikore) ka dëshmuar se jo vetëm luajnë shkëlqyer, por dinë të zgjedhin për tu angazhuar në filma mbi mesatarë.

E përmënd këtë, për të treguar, që brenda nesh ka diçka “objektivo-subjektive” në raportin me veprat e artit, autorët e caktuar, rrymat e caktuara. Vlerësimi nuk ka se si të jetë tërësisht i paanshëm.

Kjo më ngjet shpesh edhe në vlerësimin e veprave të arkitektëve të mëdhenj. Mrekullohem më shumë nëse kur shoh një vepër , që më le mbresa, pranë saj shoh edhe emrin e Frank Lloyd Wright, Mies Van Der Rohe, Frank Gehry apo Renzo Piano. Mes veprave të tyre ka edhe mesatare, por në gjykimin tim (dhe të të tjerëve) ndodh ajo që mund të quhet “ndikim nga emri i personalitetit”, që jep menjëherë dy nota më lart për të njëjtën cilësi projekti.

Kështu më ndodhi edhe dje, pasi pashë disa nga veprat e arkitektit 43 vjeçar Bjorke Ingels, i cili ka projektuar Teatrin Kombëtar në Tiranë. Pashë një arkitekt jo vetëm të suksesshëm, por mbi të gjitha të formuar teorikisht, me ide të reja rreth arkitekturës, me një frymë origjinale dhe një modernizëm elegant që nuk e has dendur. E kam fjalën për projektet e realizuar të tij dhe jo për projektin e Teatrit tonë. Objektet janë jo vetëm në vazhdimësi të projekteve më të mira të shekullit të kaluar, por sjellin frymën e një kohe të re në të cilën jetojmë.

Kur kisha parë vëllimet e Teatrit, para se të dija se kush ishte Ingels, më ishte dukur një projekt interesant, por disi i nxituar në zgjidhjen vëllimore, që më kujtonte një kapëse të flokësh në kokën e një vajze.

Dje, pasi pashë më shumë renderime dhe kisha mësuar se ç’është në gjendje të projektojë arkitekti danez. Edhe pse duhet njëfarë rezerve në gjykimin pozitiv, sepse duhet parë i gjithë projekti i kompleksit, së bashku me ndërtimet përreth që do shtohen, unë I besoj më shumë tani autorit.

Tirana (dhe qytetet e tjera nëse është e mundshme) kanë nevojë për projekte nga studio, që janë në pararojë të mendimit arkitekturor. Edhe pse i ri, Bjorke Ingels është i tillë. Kur bëhet fjalë për  të tilla angazhime edhe mund të justifikohet shmangia e një konkursi, që përgjithësisht është mënyra më e mirë, për të arritur në vepra cilësore.

Duke mos ngatërruar motivet (që në rastin e dorës së Ramës janë gjithnjë lakmitare) me rezultatin, duhet të them, se projekti jo vetëm është modern, jo vetëm përputhet me funksionin, por mund të quhet pa frikë projekti më dinjitoz, që është paraqitur deri tani në Tiranë.

A do të kisha të njëjtin gjykim nëse ky projekt do kishte firmën e arkitektit Australian Peter Wilson?

Peter Wilson nuk mund të projektojë diçka të tillë!