Nuk mund t’i thosha më mirë këto fjalë edhe pse u përpoqa
shumë, në poezinë “Thyej shtratin e Prokustit”. Mbase ka të bëjë me një tërësi
konceptesh të thella filozofiko-morale, të cilat ose nuk i kam të qarta, ose nuk
jam në gjendje t’i sintetizoj në një gjuhë poetike.
Poezia e kishte zanafillën, në një shqetësim timin, për një
gjykim të nxituar dhe pa të “drejtë apelimi”, që ju kisha dhënë disa të
njohurve (më mirë një numuri të madh të njohurish) dhe disa miqve të afërt.
Shkarrazi ma kishin përmendur disa dhe drejtpërdrejt disa herë, miku im më i
mirë, që nuk do të më “përgojojnë“ si grindavec.
Pyetja e karakterit moral është: A kemi ne të drejtë të gjykojmë veprimet e të njohurve dhe miqve?
Ose më e saktësuar – A kemi të drejtë t’ju përplasim në
fytyrë se ç’mendojmë për veprimet e tyre dhe të ndërpresim marëdhëniet me ta?
Që me mendje i gjykojmë veprimet dhe ndryshimet në
karakteret e të njohurve, kjo nuk ka asnjë fije dyshimi. Nga ky lloj process
mendimi dhe analize mund të përjashtohen vetëm njerëz që kanë një lloj
“iluminimi” shpirtëror si të Budës apo Shën Françeskos. Meqë njerëz të tillë
nuk lindin për ditë, shanset që mes të njohurve tim të ketë gra apo burra me
këtë lloj ndriçimi është i pakët. Para
disa vitesh mendova se një shoqe e fëmijërisë ishte e tillë, sepse më tha që
“shikonte gjithnjë anët pozitive tek njerëzit”. Mendova sa e lumtur ishte dhe
sa fatkeq unë, që nuk i hiqja dot syzet e errëta dhe shihja tek njerëzit vetëm
anët negative. Por pas dy orësh bisede, ajo filloi të “mos linte kusur”, për të
jëmën, të vëllain dhe të motrën dhe më humbi edhe shpresa e fundit, se mund të
mësoja si të “ndriçohesha”. Ndoshta illuministët, duke qënë shpirtmëdhenj, i
duan të gjithë të tjerët për vlerat pozitive që kanë dhe sigurisht të afërmit
do i duan ‘by default” ndaj nuk hezitojnë t’ju rrëfejnë të tjerëve se sa të
zinj janë.
Edhe në këtë rast, si në gjithë marëdhëniet që njeriu ka me
jetën, hyjnë për thjeshtësim konceptet e të Drejtës dhe Detyrës. Në sjelljet e
njeriut ka të tilla të cilat ai mund
t’i bëjë se është e Drejta e tij, ka të tjera të cilat duhet t’i bëjë se e ka për Detyrë, të tretat, që janë edhe e Drejtë
edhe Detyrë dhe një kategori tjetër, ku hyjnë ato që nuk janë as e Drejtë dhe
aq më pak detyrë (Këto ma merr mendja se duhet të quhen sjellje kot.)
Të kthehemi në pikën e nisjes, pra tek “përplasja në
fytyrë“. Ekziston një teori “pragmatiste”, e cila pak a shumë thotë, që në çdo
ngjarje apo fenomen mund dhe duhet të marësh pjesën e cila është e dobishme për
ty dhe që mund të mos ketë vlerë për çastin, por mund të kthehet e dobishme në
të ardhmen. Nuk di nëse e ka thënë Dekarti vetë apo ndonjë pauses i tij, por
për ta ilustruar me një shembull le të themi:” një i njohur i vjetër , të bën
një dallaverë pas shpine, por nuk është nga ato shkatërrueset dhe ti e kupton,
por për të kthyer sjelljen e tij negative në kapital, i le të kuptojë se e more
vesh por nuk bëzan. "Legenllëku" i tjetrit kthehet në një armë, që ti
mund ta përdorësh për vete në kohën e duhur, duke ja kujtuar, ose duke i bërë
presion.”
(vijon)
No comments:
Post a Comment