Plagët e shoqërive të lira

Kam përmendur në një shkrim të mëparshëm, ndryshimin për mirë që ndjeva në Tiranë gjatë vizitës të këtij viti. Nuk kisha qënë prej 18 vjetësh dhe shumë gjëra dhe dukuri kishin mbetur “të fotografuara” në mendjen time. Këtë rradhë i pashë të ndryshuara. Përgjithësisht mendova që “liria funksionon”. Ndoshta shumë më ngadalë se pritshmëritë tona. Ndoshta më ngadalë edhe se parashikimet e të huajve që kanë më shumë përvojë. Por funksionon.

Eshtë  gjithashtu fakt, që njerëzit duan të largohen nga Shqipëria. Por edhe ky është një nga aspektet e Lirisë. Njerëzit instiktivisht ose racionalisht ndjejnë se përmirësimet nuk shkojnë me ritmin me të cilin na “fluturon” jeta dhe shkojnë për të jetuar më mirë në vende më të pasura, më të sigurta dhe me institucione të konsoliduara.

Por shoqëritë e lira kanë “plagët” e tyre dhe ndonjëherë janë të thella dhe të pashërueshme. Ne na çudisin kur shfaqen në shoqërinë shqiptare, pasi kemi vetëm 30 vjet në liri, por ekzistojnë ende në të gjitha shoqëritë e lira madje dhe në ato me institucionet më të forta.

Dje më kapi syri një lajm, që një konkurente shqiptare e Miss Universe kishte shoqëruar gjatë ndjekjes një kriminel të shumëkërkuar. Opinioni reagon me përbuzje ndaj “Missit”sepse krimineli është gjithashtu i martuar dhe me katër fëmijë. Dukuria nuk është e re për Shqipërinë, ku plot vajza të bukura të medias kanë të dashur trafikantë droge dhe të tjerë kriminelë. Eshtë më e përhapur në të gjitha vendet e demokracisë dhe tregut të lirë. Pushteti dhe veçanërisht paratë, por edhe shpirti i aventurës i tërheqin vajzat e bukura. Të gjithë kapot e karteleve të Meksiskës dhe vendeve të tjera të Amerikës Latine, kanë të dashura ose martohen me konkurueset dhe fitueset e konkurimeve të bukurisë. Ja që pedagogët e universiteteve, shkencëtarët dhe gjenitë e informatikës kanë më pak “sexual attraction”, ose nuk kanë shumë për t’ju ofruar bukurosheve. Eshtë e njohur që në kohën e Al Kapones!

Një tjetër plagë e pranishme është korrupsioni i madh i policisë dhe përfshirja e oficerëve të policisë në tregëtinë e drogës dhe të krimeve të tjera. Ne na çudit përfshirja e ish-ministrit të brendshëm dhe kapove të tjerë të policisë në tregëtimin e kanabisit apo dhe kokainës, por ka ndodhur dhe ndodh në vende më pasura dhe me institucione më të forta se tonat. Jo vetëm në Amerikën e viteve ’20-’30, policët, gjyqtarët dhe shumë politikanë paguheshin nga Mafia, por deri në vitet ’70-’80, në Nju Jork një pjesë jo e vogël e policisë ishte në “borderonë“ e kriminelëve. Në vitet ’80 dhe fillimin e viteve ’90, në Sidni të Australisë, banda më e fuqishme e drogës dhe vjedhjeve drejtohej nga kapot e policisë. U deshën shumë vite që të pastrohej policia e metropolit dhe të viheshin në krye oficerë të ndershëm. Dhe nuk bëhet fjalë për narko-shtete.

E megjithatë është më mirë të jetosh në një shoqëri të lirë me këto plagë të thella, se sa në një sistem totalitar, ky krimineli më i madh është vetë shteti.