Frikë nga urrejtja dhe urrejtje nga frika

Të dyja janë të konsideruara si ndjenja negative edhe pse “frika” është një ndjenjë e natyrshme,të cilën e kanë të gjitha gjallesat. Frika është nga ndjenjat më të komplikuara, që na mbron nga të gjitha rreziqet në jetë, por shpesh në psikologjinë e shoqërisë konceptohet në një sens të keq dhe që shpreh dobësi. Frikacakët janë përqeshur gjatë gjithë historisë të folklorit dhe letërsisë botërore.

Urrejtja, ndër ndjenjat më të errëta të qënies njerëzore, çuditërisht është trajtuar më lehtësisht dhe shumë herë është quajtur si një ndjenjë fisnike. Urrejtja për armiqtë, urrejtja për keqbërësit, urrejtja për veset etj. Po urrejtja jo vetëm është e verbër, por e dëmshme si për shoqërinë njerëzore, edhe për njerëzit, që e mbartin në një shkallë të pazakontë. Ka studime mjekësore-psikologjike, që e mbështetin këtë të fundit.

Ndaj duhet të kemi frikë nga urrejtja.

Për brezin tonë, të brymosur në shkollat e mbushura me propagandën e Partisë së Punës kjo është e vështirë. Na kishin mësuar me urrejtje për fashistët, kapitalistët, revisionistët, klerikët, borgjezët, diversantët dhe shumë armiq të tjerë dhe gjoja na kishin ushqyer me dashurinë për popujt, që ishte një dashuri krejt abstrakte se vetë nocioni i popujve ishte krejtësisht i papërcaktuar. Dashuria tjetër abstrakte ishte ajo ndaj Partisë, që nuk dihej mirë se ç’ishte. Ishte kultivuar dashuria ndaj udhëheqësit, e cila ishte më konkrete dhe si e tillë kishte “ngjitur” tek shumë e shumë fëmijë dhe të rinj të brezit tim.

Mund të thuhet pa droje se pas vitit 1944 në Shqipëri u krijuan diza breza “urrejtësish”. Kuptohet që kjo ndodhte në të gjithë Europën Lindore, por pas vitit 1966, me prishjen e institucioneve fetare, mesazhi për dashurinë për të tjerët ishte akoma dhe më i zbehtë. “Njerëzit e rinj”ishin materialistë, që urrenin. Ende sot ka edhe intelektualë shqiptarë që kanë një urrejtje të pashpjegueshme për klerikët për shembull.

Urrejtja krijohet shpesh nga frika.

Eshtë e natyrshme frika që kemi nga e panjohura. Na siguron mbijetesën si qënie. Por kjo frikë shpesh është një burim i verbër urrejtjeje, sidomos kur shoqërohet nga një propagandë negative. Nuk ka se si mendja jonë ku lindën frika dhe komplekset, mos kushtëzohet nga klasifikime të caktuara të së mirës dhe të keqes, ku e panjohura e largët përgjithësisht hyn në zonat gri dhe të zeza të paragjykimit. Dhe nuk mund të themi që nuk kemi “paragjykime” sepse e tillë është natyra e të menduarit tek qëniet njerëzore.

Shumë njerëz kanë prirje “ksenofobie”, veçanërisht kur të huajt janë me karakteristika të ndryshme fizike dhe sidomos me ngjyrë të ndryshme prej tyre. Frika e të badhëve, sidomos në vendet ku ka patur pak emigracion, ndaj aziatikëve dhe sidomos zezakëve është e tillë. E shoqëruar me propagandën raciste, frika ndaj të huajve me ngjyrë kthehet në urrejtje. Por edhe forma të tjera të agjitacionit historik ndikojnë në mendjen e njerëzve të zakonshëm. Një banor i Ballkanit, që vazhdimisht ka parë piktura ose ilustrime, ku turqit me çallma dhe jataganë përdhunojnë gratë vendase apo sulmojnë heronjtë kombëtarë, ka predispozicionin të urrejë një njeri me lëkurë të errët dhe me çallmë në kokë. Në mendjen e tij shoqërizohet në mënyrë absurde ngarkesa e vazhdueshme negative e pushtuesit që mbante çallmë me dikë që mund të jetë një mendimtar, mjak apo një bamirës.

Imazhe të tilla, të amplifikuara me mijëra herë përdoren nga politikanët e ekstremit të djathtë që bazojnë suksesin e tyre në urrejtjen që krijohet nga frika. Ndoshta edhe këta lloj politikanësh nuk është e nevojshme t’i urrejmë, por mjaft t’i largojmë nga jeta politike e shoqërisë.