Shkolla shqiptare dhe feja

Unë i përkas një brezi, që futi këmbët në shkollë atë vit kur u mbyllën kishat dhe xhamitë. Nuk kujtoj nëse në kopështin e fëmijëve flisnim rreth fesë, apo na mësonin se “feja ishte opium”, por kujtoj që me njëri tjetrin përmendnim Perëndinë, që ishte një nocion stërmadh dhe i stërfuqishëm i lidhur me qiellin dhe njëkohësisht i pakuptueshëm.

Më vonë nuk shikonim më rrugës as priftërinj me rraso të zeza dhe as hoxhallarë me xhybe, por nuk na dukej ndonjë mungesë e madhe. Dorë pas dore na mësuan se priftërinjtë dhe hoxhallarët gënjenin dhe se shkolla ishte e kundërta e xhamive dhe kishave. Kjo mbeti për një kohë të gjatë në mendjet tona “të shpëlara” nga propaganda e sistemit dhe ka nga ne që ende kanë në kokë këto ide të rreme.

Kur flasim për çështjet e Kombit dhe të gjuhës shqipe, si dhe të shkollës kombëtare shqiptare nuk mund të mos përmendim rolin e madh të institucioneve fetare. Dhe jo rolin negativ që propagandonin “çinovnikët” e komiteteve të partisë, por atë shumë të rëndësishmin në dobi të çështjes shqiptare.

Logjikisht nuk kishte se si të ishte ndryshe, sepse klerikët ishin njerëzit më të shkolluar dhe me më shumë ndikim në shoqërinë shqiptare të shekullit të XIX. Por udhëheqësit e bandës komuniste-anadollake që kishin marrë pushtetin kërkonin të rishkruanin historinë e Shqipërisë duke ulur sidomos rolin e klerikëve për të justifikuar krimet që bënë ndaj tyre menjëherë pas luftës dhe për të neutralizuar ndikimin në popull të udhëheqësve fetarë.

Eshtë pretenduar prej tyre se kjo bëhej në emër të bashkimit të popullit shqiptar, i cili ishte “i ndarë“ në disa besime fetare, por fshihej fakti që besimet fetare nuk e kishin ndalur bashkimin e shqiptarëve gjatë Rilindjes Kombëtare. Gjithashtu i mëshohej parrullës që “Liria fitohet me gjak dhe mbrohet me gjak”, që i shkonte për shtat ardhjes së tyre në pushtet dhe mbrojtjen e tij me zjarr dhe me hekur.

Kredoja e Rilindasve kishte qënë e ndryshme. Shumë më e mençur, më paqësore edhe pse nuk përjashtonte përpjekjet e armatosura për të fituar Mëvetësinë. Dhe krijimi i Shqipërisë në periudhën 1912 deri më 1920 është rrjedhojë e shumë përpjekjeve diplomatike, kërkesave dhe trysnive të bashkësive shqiptare pranë Fuqive të Mëdha shumë herë më shumë se përpjekjet e armatosura të çetave të komitëve ndaj Perandorisë Osmane apo ushtrive të fqinjëve. Sigurisht që ndikimi i ideologjisë fetare kundër dhunës ka luajtur një rol shumë të rëndësishëm në ideologjinë e Rilindjes. Betejat e shqiptarëve për Pavarësi janë të pakta dhe gjithashtu i vogël ka qënë numuri i dëshmorëve të Pavarësisë.

Në krye të lëvizjeve për identitet kombëtar të shqiptarëve, për shkrimin e gjuhës shqipe patën qënë ata që donin të përkthenin Ungjillin duke nisur me Dhaskal Todrin, Vangjel Meksi dhe Kostandin Kristoforidhi; klerikët Gjergj Fishta, Fan Noli, Dom Nikoll Kaçorri, bektashinjtë e shquar të Frashërit, misionarët evangjelistë të familjes Qiriazi. Edhe në periudhën e fundit të Rilindjes Kombëtare, kur komunizmi ishte gjallëruar si ideologji në Europë, nuk gjen mes shqiptarëve të shquar, ateistë ose propaganndues fanatikë të përdorimit të dhunës.

(vijon)