Historia e Diktaturës ka shumë ngjarje paradoksale. E kuptueshme, sepse sistemi vetë ishte një paradoks dhe drejtimi i gjithë jetës së vendit varej thuajse totalisht nga humori i mirë apo i keq i Enver Hoxhës.
Një nga këto ngjarje është edhe “saga” e poezisë të Ismail
Kadaresë “Në mesditë Byroja Politike u mblodh“ ose si quhej në popull “Pashallarët e kuq”.
E kam dëgjuar në atë kohë interpretimin e njerëzve të afërm
rreth poezisë. Babai erdhi një ditë në shtëpi dhe tregoi se Ismaili kishte
shkruar një poezi për puçistët e ushtrisë ku i cilësonte si “pashallarë të kuq”.
Shtoi se duhet të kishte patur problem ideore, se ishte hequr menjëherë nga
botimi me porosi nga lart. Më kujtohet që ne të tjerët ishim plotësisht në mbështetje
të Ismailit, madje mamaja i tha “po tamam ja u ka shkruar se ktëta të gjithë si
pashallarë na janë bërë“. Më vonë u mësua që Kadareja nuk i kishte punët mirë,
por nuk dihej me siguri nëse ishte thjesht për poezinë apo po rihapeshin “avazet”
e “Dimrit të vetmisë së madhe” dhe “Nëntori i një kryeqyteti”.
Shumë vite më pas historia e poezisë ishte harruar dhe unë
kam mundur ta lexoj vetëm para 5-6 vjetësh dhe jam habitur.
Poezia është shkruar për të përkëdhelur sedrën e Enver Hoxhës,
por efekti që bëri tek ai ishte krejt i kundërt. Sipas kujtimeve të sekretarit
të tij, Hoxha u tërbua dhe nga ai tërbim mund t’i vinte fundi Kadaresë, po të
mos ishte portreti që I kishte bërë Sekretarit të Parë në librin “Dimri I Vetmisë
së Madhe”. Futja e Kadaresë në burg, që mezi pritej në rrethet e Partisë,
Ministrisë së Brendëshme, por edhe në rrethet e shkrimtarëve do të thoshte
heqjen nga qarkullimi të të gjithë veprave të tij dhe kryesisht “Dimrit…” dhe
poemave “Viti 60” dhe “Shqiponjat fluturojnë lart”, ku ishte ngritur me art
figura e Enverit.
Eshtë folur edhe për një stepje për shkak të njohjes së
Kadaresë në Europë, por Enver Hoxha më 1974 nuk deshte t’ja dinte për Europën.
Ishin vite të izolimit të plotë, të terrorit më të madh dhe si do ndodhte në
ato vite me pushkatimin e zv’kryeminstrave, Hoxha nuk do kursente Kadarenë edhe
pse i njohur në Francë dhe në vende të tjera europiane.
E gjithë ngjarja e poezisë është qesharake. Ismaili e shpie
ta botojë në “Drita” atë lloj traktati politik për të fituar pikë në sytë e
Hoxhës, kryeredaktori i gazetës ja tregon Dritëroit që ishte kryetar i Lidhjes
së Shkrimtarëve, Dritëroi dyshon në “pastërtia” e saj dhe ja përcjell Duro
Mustafajt të Komitetit Qëndror që e pengon botimin. Por ndalimi është një lloj “pezullimi”
sepse dihej simpatia që kishte Hoxha për Kadarenë dhe sidomos miqësia e
shkrimtarit me klanin Shehu. Ndaj edhe vetë Ramiz Alia nuk di si të bëjë , por
ja shpie poezinë Enver Hoxhës, për të parë se si mund të jetë qëndrimi i tij.
Ky i fundit e shpreh hapur pakënaqësinë që Ramiz Alia nuk ishte në gjendje të
vendoste vetë!
…Enver Hoxha, syri i tij
i mprehtë,/ Ishte i pari që dyshoi për ta/Dhe atëhere në themelet e shtetit/
Zbriti si në baladat e mëdha./Një pishtar të kuq mbante në dorë./Dheu dridhej,/
Flaka mbi ta ra./Dhe i pa tek prishnin gjakun e dëshmorëve/ Tek ndanin mantelet
seç i pa…
Këto ishin disa nga vargjet me të cilat Ismaili donte të
tregonte madhështinë e Hoxhës dhe vigjilencën e tij ndaj puçistëve dhe burokratëve,
por në poezinë-traktat kishte disa të vërteta, që i takonin pikërisht bandës së
Enver Hoxhës dhe që Ismaili nuk mendonte se mund t’i shkaktonin tërmetin.
Ishte e vërtetë që Enver Hoxha kishte tradhëtuar që në hapat
e para idealizmin e dëshmorëve të rënë dhe të luftëtarëve të tjerë, si dhe
ishte e vërtetë, që i kishte të lyera duart me gjak. Por nuk ishte kjo që donte
të thoshte poeti ynë i madh. Ai kërkonte mbështetjen e Diktatorit për të mos
ndjerë bezdisjen e sigurimsave dhe fanatikëve partiakë.
Kjo ishte dhurata që donte t’i bënte Enverit në përvjetor,
por që për pak i kushtoi burgimin e gjatë.
No comments:
Post a Comment