Dështimet e qeverive

Kaosi në rrugët e Kabulit dhe në aeroportin e Afganistanit është dështimi i fundit qeveritar i 20 muajve të fundit. Gjatë vitit të kaluar dhe fillimit të këtij viti dështuan me pasoja të mëdha njerëzore gjatë përballjes me pandeminë qeveritë e Italisë, Spanjës, Britanisë së Madhe, Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Suedisë, Brazilit, Kanadasë, Francës, Belgjikës, Hollandës dhe Meksikës, për të përmendur vetëm një pjesë të vendeve të zhvilluara të botës. Dështimi i qeverive të korruptuara në vendet e pazhvilluara është një problem i përhershëm dhe nuk ka pse të përmendet në këtë shënim të shkurtër.

Po pse dështojnë qeveritë e vendeve të zhvilluara? A dështojnë më shumë qeveritë e majta, të djathtat apo koalicionet?

Përgjigja është e vështirë dhe shumë e zorshme “të pritet sipas një kallëpi të vetëm”. Në shtetet e sipërpërmendur, që i përkasin të gjitha sistemit kapitalist ekonomiko-politik, ndryshimet janë të mëdha nga madhësia e vendit, forma e organizimit qeveritar dhe nga tradita qeverisëse.

Por ka diçka të përbashkët, të cilën ne që kemi jetuar dhe punuar nën një sistem ku çdo gjë ishte pronë shtetërore e dimë mirë: Askujt nuk i bëhet vonë për paratë dhe pronat e shtetit!

Si lidhet kjo me dështimin në Afganistan?

Amerikanët filluan një ndërmarje shumë të vështirë në Afganistan që në tetorin e vitit 2001, por deri diku ishin të detyruar nga sjellja e Talibanëve, që nuk dorëzonin Osaman dhe bashkëpunëtorët e tij. Dëshira për të mos humbur prestigjin në botë i çoi në vendimin e ngutur, që të hynin ushtarakisht me trupa në Afganistan dhe dihet se kur e pushton një vend atëhere do detyrohesh ta administrosh. Janë paraqitur nga kundërshtarët e Amerikës lloj lloj teorish për gjoja interesa strategjike, për burime gazi e nafte etj., por asnjë nga këto nuk qëndron, se amerikanët kishin plot mënyra që të justifikonin ndërhyrjen në Afganistan prej vitit 1996 dhe nuk kishin pse të prisnin vitin 2001 dhe rrëzimin e Kullave Binjake. Afganistani ishte një vend i lënë nën ndikimin e Pakistanit përderisa nuk paraqiste rrezik që në të të ndikonte armiku i SHBA-së, Irani.

Kështu nisi “dështimi i paralajmëruar” sepse amerikanët hodhën në Afganistan miliarda dollarë në armatime, programe për ndërtimin e shtetit, investime në rrugë, shkolla e spitale si dhe para të thata jo vetëm për pagesat e ushtrisë afgane, por edhe për të bërë kundër Talibanëve krerët e fiseve në zona të ndryshme të vendit. Ishin të gjitha para të taksapaguesve amerikanë. Pjesa më e madhe shkuan në xhepat e kontraktorëve amerikanë të armatimeve, ndërtimeve dhe “programeve studimore”, por një pjesë jo e vogël përfunduan edhe në xhepat e administratës afgane të korruptuar.

Amerika nuk mund ta zgjaste këtë dështim edhe 20 vite të tjera se ishte një absurditet që nuk mund të pranohej më nga askush.

Finalja e këtij dështimi, që po zhvillohet para syve tanë dhe ka tërhequr gjithë mediat botërore është pjesa më e vogël e tij. Eshtë dështimi teknik i një administrate që megjithëse ka mjete financiare pakufi, shërbime inteligjente të sofistikuara, nuk arriti të parashikonte se ushtria afgane do ikte në shtëpi para se amerikanët të largoheshin. Duket si më spektakolarja dhe më tragjikja sepse pasqyrohet në mediat vizive, por në Afganistan prej 20 vitesh janë vrarë njerëz çdo ditë, kanë ndodhur skandale nga më të mëdhatë financiare dhe bota nuk ka mësuar gjë ose ka m[suar pak. Ashtu si nuk informohet më se ç’ndodh në Irak, që prej ditës kur amerikanët u larguan.

(vijon)