Arkitektët piktorë

Nuk di se sa e saktë është nëse them, që brenda shpirtit të çdo arkitekti ruhet një dëshirë e fshehtë për të qënë edhe piktor. Megjithatë, për të qënë më i sigurt, po e thjeshtoj tek “shumica e arkitektëve shqiptarë“. Ka të bëjë me Berninin, Mikalenxhelon dhe Da Vinçin, si edhe me më modernët Lë Korbyzje dhe Zaha Hadid, ndikimin e tyre tek çdo arkitekt dhe tek shkollat e arkitekturës, të cilat në përgjithësi i kushtojnë rëndësi vizatimit të lirë.

Arkitektura nuk hyn në artet vizuale edhe pse perceptohet kryesisht prej shqisës të të parit dhe për habinë e atyre që nuk e njohin teorinë earkitekturës, është më e afërt me muzikën se me pikturën. E megjithatë arkitektët dëshërojnë të jenë piktorë, si dhe të përfshijnë vepra të pikturës, instalacione dhe krijime më moderne të arteve vizuale brenda veprave të tyre. Janë gjithashtu edhe frekuentuesit më të rregullt të ekspozitave të pikturës dhe skulpturës.

Shumë nga kolegët e mij, jo vetëm që ruajnë punime të tyre individuale në akuarel, grafikë, laps, akrilik dhe vaj, por nuk janë të pakët ata që kanë hapur edhe ekspozita vetiake me punimet e tyre. Dhe kjo ka ndodhur qysh në kohët e Diktaturës dhe më shumë më vonë.

Kur isha student kam pëlqyer ekspozitën me peisazhe të studentit të arkitekturës Koço Kaskaviqi, i cili pati më pas edhe një karrierë të arritur si arkitekt. Për peisazhet e tyre shquheshin arkitektët Arben Golemi dhe i ndjeri Agron Jano, ndërsa më vonë hapën ekspozitat e tyre në Shqipëri dhe në botë arkitektët Ilir Fico, Maks Mitrojorgji dhe Piro Stefa. Më i njohuri nga publiku shqiptar mbetet arkitekti Maks Velo, edhe pse për fat të keq krijimtaria e tij u ndal në periudhën e burgosjes dhe përndjekjes së tij pas burgut.

Peisazhi i mësipërm në vaj është vepër i arkitektes Nensi Bregu-Karanxha, e cila i përket një brezi shumë më pas se brezave të të sipëpërmëndurve. Nensin e kam njohur kur ishte në vitin e fundit të gjimnazit dhe dëshëronte të studionte për arkitekturë. Më lanë shumë mbresa punimet e saj me laps dhe isha i sigurt se do e fitonte konkursin për të hyrë në degën e arkitekturës. Më pas ajo u vendos bashkë me bashkëshortin dhe kolegun tonë Klarens Karanxha në Boston, ku vazhdoi krahas arkitekturës të ushtronte edhe pasionin tjetër, atë të pikturës.

Disaa vepra të fundit që më dërgoi më habitën për nivelin e lartë që kishte arritur edhe pse ja njihja talentin. Mund të përfaqësohet me dinjitet jo vetëm krahas peisazhistëve më të mirë shqiptarë, por edhe artistëve botërorë të shkollave të lindjes dhe të perëndimit. Paleta e saj ka shumë ngjyrë, nerv, trille lëvizjesh dhe kontrastesh dhe gjithashtu vizatim të mire. Do i shkaktonte zili çdo piktori dhe do bënte të ndjehej krenar çdo arkitekt. Punimin e kam vendosur pa dijeninë dhe lejen e saj, që është një shkelje e të drejtave të autorit, por e kam bërë si nderim ndaj Berninit, Hadid, Maks Velos dhe gjithë arkitektëve piktorë që nuk janë më por na kanë mrekulluar me punët e tyre.

Faleminderit Nensi!