Cimentoja, ky material “vrasës”

Duhet që në fillim të pranoj se kam qënë i mrekulluar pas betonit të armuar, që në kohët kur kam qënë student dhe deri disa vite më parë. Eshtë një material që ka revolucionarizuar teknologjinë e ndërtimit, me një plastiçitet të çuditshëm, me një proces kimik gati misterioz dhe me aftësi për t’i rezistuar agjentëve atmosferikë dhe tërmeteve. I ndryshoi fytyrën gjithë qyteteve europianë në fillim dhe më vonë atyre të të gjithë globit.

Por betoni armuar është një material ndërtimi shumë i ri dhe edhe pse ka përcaktuar arkitekturën moderne, nuk ka asnjë lidhje me historinë dhjetmijëvjeçare të ndërtimeve të gjithë bashkëzive njerëzore në të gjithë kontinentet. Ka vetëm 150 vjet, që është shpikur dhe diçka më tepër se një shekull, që ka hyrë në stil të gjërë në ndërtime.

Pyetja është: A duhet të jetë betoni i armuar një material i përdorur gjërësisht në ndërtim, apo roli i tij në arkitekturë ju përket vetëm dhjetvjeçarëve që ka kaluar dhe dy-tre të tjerëve që vijnë më pas?

(Pyetja ka të bëjë vetëm me betonin e armuar, që është më i mundshëm të zëvendësohet me material të tjera strukturore dhe jo për betonin që përdoret për rrugë, sheshe, trotuare, pista aeroportesh etj., që ze një vëllim shumë të madh, por është më e vështirë të gjesh zëvendësime me vlera të krahasueshme financiare.)

Betoni i armuar ka tre elementë bazë, nga të cilët çimentoja dhe hekuri (çeliku) prodhohen nga njeriu dhe kërkojnë energji për proceset kryesisht kimike të prodhimit të tyre.

Cimentoja posa ka mbushur 200 vjet, që është shpikur dhe tani prodhohet në të gjitha qoshet e globit. Ka shumë arsye, që prodhimi i saj duhet të kufizohet:

·         Gjatë procesit të djegies së gurëve gëlqerorë për prodhimin e saj, në atmosferë çlirohen disa lloje gazrash të dëmshëm si bioksidet e karbonit dhe squfurit, oksid nitrati etj.

·         Në vendet ku energjia prodhohet kryesisht nga termocentralet me qymyr ose naftë, energjia elektrike e përdorur në fabrikat e çimentos shkakton gjithashtu dëmtime të mëdha të mjedisit.

·         Shfytëzimi pa kriter i guroreve të gurit gëlqeror sjell dëmtime të mëdha jo vetëm të peisazhit, por edhe të gjithë mjedisit duke dëmtuar florën dhe faunën e zonave.

Vlen për të shënuar se në 10  vendet prodhuese më të mëdha të çimentos janë Kina, India, Brazili, Irani, Vietnami, Indonezia dhe Turqia, të gjitha vende që janë ndër ndotësit më të mëdhenj të mjedisit. Dhe dy të parat prodhojnë më shumë se gjithë vendet e tjera të marra së bashku. Ndaj nëse vendet e zhvilluara nuk detyrojnë dot Kinën dhe Indinë të modernizojë industrinë e prodhimit të çimentos për të lëshuar më pak gazra të dëmshme në atmosferë, atëhere duhet të ulin sa më shumë të jetë e mundur kërkesat për çimento. Dhe nëse vendet e zhvilluara perëndimore nuk duan të ulin kërkesat për çimento, për shkak të interesave të korporatave të ndërtimit, atëhere diçka duhet të bëjnë arkitektët dhe inxhinierët.

(vijon)