Idetë “e paragjykuara”

Shpesh, kur shkruaj qoëftë shënime, artikuj, “gallatë“ ose edhe “letërsi të mirëfilltë“, as vetë nuk e di se pse shkruaj për një temë të caktuar në një moment të caktuar. Ka raste, që shkrimet janë reagim ndaj një lajmi, të tjera raste kur marrin impuls nga një ëndërr dhe shumë të tjera, kur nuk e di pse më lindin në kokë disi të shtjelluara dhe i hedh shpejt e shpejt në kompjuter pa i sistemuar për të qënë.

Duke pasur përvojën e diskutimeve në kafenetë e Shqipërisë rreth shkrimeve të autorëve të caktuar, si dhe nga reagimet e të njohurve rreth shkrimeve të mija, e di, që në të shumtën e rasteve, nga plot njerëz, ato që shkruaj paragjykohen. Eshtë në natyrën tonë shqiptare, pak nga edukimi materialist, që përpiqej të spjegonte gjithshka dhe pak nga prapambetja, ( është fermenti më i mirë i “teorive komplotiste”), që na shpije në spjegime të gjata e të menjëhershme, se përse shkruan X apo Y autor, blogist apo edhe një shkarrashkrues i rëndomtë.

Kur shkruan për njerëzit, përgjigjja është e menjëhershme : “O ky ka kunj me atë!” ose “Këtë e mbron se ka ndonjë interes”. Në raste se spjegimi është më i turbullt, pyeten të njohur në varësi të qytetit: “Ca ka ai, ç’a ka?!”, ose “Po i bie më duket derës , që të dëgjojë deriçka!” Për fa ë mirë, nga të moslexuarit, të pakë janë ata, që ofrojnë spjegime psikoanalitike apo parapsikologjike.

Më kujtohet shumë vite më parë, në një trill timin, të nisur si me shaka, por të vazhduar seriozisht, rreth mundësisë për të nxjerrë kandidate për Presidente të Shqipërisë nga rrjetet sociale, shoqen time të klasës Shpresa Prifti, spjegimet “prapaskenike” ishin nga më të ndryshmet. “Ai është shumë i majtë“, “Do të kurorëzojë të dashurën e viteve të gjimnazit”, “Me siguri përgatitet për tu kthyer në Shqipëri dhe të marrë ndonjë post” e të tjera si këto. Dikush , që na njihte mirë, që jo vetëm nuk kishim qënë shokë të afërm, por kishim vetëm një përshëndetje me Shpresan, bënte një koment idiot të shkëputur nga një film shqiptar: “Kohë të keqe ke zgjedhur për dasëm o Mane!”. Se cila ishte “dasma” ime nuk kam arritur ta kuptoj ende sot. Asnjë nga spjegimet e mija në shkrimet e shpeshta, që në krye të vendit tonë ka nevojë për gra, për gra të shkolluara, për gra të shkolluara dhe mundësisht të edukuara në një qytet si Korça, ku respektohen më shumë ligjet, nuk vlente. Ndoshta se kjo ishte një “ide” dhe “idetë“ nuk vlejnë kurrë kur ilustrohen me emra të veçantë.

Diçka e ngjashme ndodh edhe kur shkruaj për ngjarjet edhe pse jo të gjitha mund të lidhen me emra të përveçëm. Nëse ve në dyshim ndodhi të ndryshme të Luftës do etiketohesh edhe nga miqtë ose “i djathtë“ ose si “komunist i fshehtë”. Po qe se kuturis të mësosh më thellë për betejën e Ankarasë dhe përfshirjen e trupave të Gjon Kastriotit në të, mund të të thonë menjëherë “je pak filoturk, se ke dobësi për Stambollin e babajt”, ndërsa po të shkruash rreth “ringjalljes” së Kishës Ortodokse në Shqipëri, që prej viteve ’90 e këtej, atëhere je jo vetëm “grekoman”, por edhe “agjent me gradë të ulët i Asfalias”.

Eshtë e kotë t’i bije gjoksit, se askush deri më sot nuk më ka kërkuar të shkruaj rreth një ngjarjeje, individi apo grup njerëzish. Shkrime pa prapaskena nuk mund të ketë- të thonë me siguri matematikore, ata , që disiplinat matematike i kishin tmerr në shkollë.

Dhe natyrshëm, në fund i vjen rradha ideve. Edhe shkrimi rreth ideve (le t’i quajmë të pastra pa lidhje me njerëz të veçantë apo me politikën) nuk mund t’i shpëtojë komenteve “e pse nuk e kuptojmë ne përse shkruan për këtë!”

Opinionet rreth prostitucionit, vetvrasjes, homoseksualitetit, dënimit me vdekje, racizmit, trashëgimisë gjenetike, agresivitetit të njerëzve dhe të tjera si këto, ose duhet t’i shkruash e të mos i vendosësh në blog, ose duhet të mendohesh kur i shkruan për reagimet e mundshme të lexuesve. Dhe këtu nis “autocensura” nga e cila shpëtojnë vetëm “të krisurit” dhe gjenijtë.

Duke mos qënë as “i krisur” dhe aq më pak “gjeni” ose i largoj këto ide, kur më lindin dhe zhvillohen në kokë, ose përdor një gjuhë më “racionalisht korrekte”. Dhe nga një gjuhë e tillë vdesin shkrimet. Vdesin nga frika. Frika se mos keqkuptohesh, frika se mos dikush mërzitet, frika se dikush lëndohet, frika se mos të akuzojnë për “gjynahe’, të cilat nuk i ke.

“Po atëhere ç’ke , që shkruan?” më hidhet kritiku që kam brenda vetes (tamam ai e thote “po ç’ke, që ha m..!”, por autocensura e transformon).

“Mendime të shumta më përshkojnë kokën, kam para një tastierë dhe nuk mund të udhëtoj vazhdimisht.”- i përgjigjem