Arkitekturën e qyteteve e krijon Liria dhe Begatia.
Ndoshta po them diçka që nuk do shumë mend, ose e kanë thënë
edhe qindra para meje, por po e nënvizoj, për të shtjelluar më poshtë disa
mendime rreth arkitekturës së qytetit tim dhe se si mund të përmirësohet duke
ndjekur gjithnjë hapin e kohës.
Ka një prirje në rrethe të caktuara qoftë projektuesish,
qoftë restauratorësh dhe më shumë akoma politikanësh, për të përcaktuar një
lloj “profili arkitekturor” dhe urbanistik, të cilin duhet ta ruajë qyteti. Nuk
dyshoj se në shumicën e rasteve qëllimet janë të mira, por mund të gabohet edhe
kur qëllimi është i mirë. Kuptohet, që gabohet më shumë kur qëllimet janë të
errëta.
Historia e vënies në mbrojtje të zonave të caktuara të
qytetit është jo shumë e hershme. Ka filluar rreth fillimit të viteve ’70 dhe
ka qënë një ide e mirë, pavarësisht nga gabimet e bëra nga centralizimi i
institucionit të mbrojtje-restaurimit. Pra ka rreth 50 vjet përvojë në këtë
drejtim dhe jo vetëm që nuk ka pasur koncepte të përcaktuara mirë (si çdo gjë e
re), por sidomos në 30 vjetët e fundit, për të është kaluar nga një ekstrem në
tjetrin, sipas koniukturave politike dhe njerëzve, të cilët janë marrë më shumë
me këtë sektor të ndërtimit.
Korça ka patur historikisht disa periudha lulëzimi në ndërtimet,
ndër të cilat ka dalluar periudha e viteve ’20 të shekullit të kaluar. Janë ndërtimet
e asaj periudhe, të cilat i kanë dhënë tiparet kryesore arkitekturore, për të
cilat vlerësohet sot nga vendasit dhe të huajt.
Por rregullat e ndërtimit
në atë periudhë nuk kanë qënë të ngurta, por shumë liberale. Ka pasur 4-5
kushtëzime urbanistike dhe njerëzit ndërtonin si ju pëlqente dhe si ju dukej më
bukur. U krijua një shije e përbashkët dhe rastësisht u ndërtuan “ansamble
arkitekturore” pa pasur një dorë të caktuar, apo të projektoheshin nga të njëjtit
arkitektë. Madje as nuk kishte arkitektë të projektonin banesat në Korçë, sepse
shumica e projekteve bëheshin nga “kallfët”. Të vetmet projekte, që mbanin firmat
e arkitektëve dh e inxhinierëve ishin disa hotele, kinema “Majestiku”, të
projektuara të gjitha jashtë vendit. Lartësitë e godinave, materialet e
përdorura i përcaktonte “teknologjia” ekzistuese e ndërtimit dhe as Bashkia dhe
as ndonjë institucion tjetër.
Në të njëjtën kohë me gjithë ndërtimet, të cilat futen sot në
një lloj “neoklasiçizmi” (që nuk është përcaktim plotësisht e saktë)u ndërtuan edhe
banesa e Tashkove e stilit bizantino-rumun, ajo e Kol Rrodhes me elementë të
arkitekturës austro-gjermane dhe nisi të ndërtohej banesa-klinikë e Polenkës, që
ishte një përzjerje eklektike stilesh ndërtimore. Në rast se nuk do kishte liri
ndërtimi, por kufizimet administrative të sotme, ato dhe plot ndërtime të tjera
të Korçës nuk do ishin realizuar dhe qyteti do t’i kishin munguar shumë objekte
me vlera.
Edhe pa ditur me saktësi se ç’farë kufizimesh ndërtimore ka
në zonat muze dhe ato të mbrojtura të qytetit, sipas bisedave që kam bërë duke
qënë larg, në shumë lagje janë përcaktuar numuri i kateve që mund të ketë një
ndërtesë, hapësira ndërtimore që do kapet në varësi të dimensioneve të parcelës
dhe deri në trajtimi i jashtëm i detajeve arkitekturore dhe dimensionet maksimale
të gjërësisë së dritareve. Kushtëzime urbanistike dhe arkitekturore ka në gjithë
qytetet e Mesdheut, por çështja qëndron nëse duhet imponuar një logjikë e
caktuar arkitekturore dhe a i bën kjo mirë qytetit apo jo.
(vijon)
No comments:
Post a Comment