Kjo shprehje më bën gjithnjë të buzëqesh. Eshtë shprehja
kuptimplotë, që një adashi im, i drejtonte një fqinji, i cili kryente një
“veprimtari subversive” në mëhallë, për të cilën akuzohej pa të drejtë adashi
im. Ngjarja ka një “happy end” ku ndërthurren instalime elektrike të
sofistikuara dhe një prozhektor i madh i teatrit “A.Z. Cajupi”
Sa herë shikoj emrin e Pit Uillson pranë ndonjë projekti të
rëndësishëm në Korçë, më kujtohet kjo shprehje dhe me mendje them “Po do të të zenë o qen!”
Nuk di nëse vërtet do e zenë një ditë dhe mbase nuk është
shumë etike të quash “qen” një koleg, por arkitekti australian Uillsën e ka
shkelur me të dy këmbët etikën profesionale të shoqatave të arkitektëve kudo në
botë.
Mënyra se si ai sillet me investitorët shtetërorë dashamirës
dhe ata privatë të detyruar, i ngjet anekdotave të ushtarëve në kohën e
Diktaturës, që për t’i shpëtuar stërvitjes, kur pyeteshin nga oficerët se :
“kush di të gatuajë?“, “kush di të vizatojë?”, “kush di të rregullojë makinën?”,
përgjigjeshin gjithnjë: “Unë!”
Vetëm në Korçë, arkitekti Uillsën është paraqitur si
urbanist, si arkitekt gjelbërimi, si arkitekt restaurator, si projektues teatrosh,
parqesh japoneze, muzesh, bibliotekash, pallatesh sporti, hotelesh,
terminalesh, banesash kolektive, zyrash, kullash vrojtimi, pusesh arteziane dhe
tani së fundi edhe projektues stadiumi.
Unë nuk mund të them se Uillsën është një “sharlatan”, që ka
erdhur në një vend të pazhvilluar dhe shtiret se di të projektojë gjithshka,
duke përfituar nga injoranca e popullatës. Ai është një “semi-sharlatan”, sepse
artin e tij të mashtrimit e ka në unison me zyrtarët e lartë të vendit, duke
filluar nga Kryeministri Rama. Nuk është e pamundur të gjesh edhe në Perëndim të
tillë profesionistë, që punojnë sipas parimit “Njëra dorë lan tjetrën dhe të
dyja futen në xhepin e miletit!” E megjithatë jo të gjithë e bëjnë, sepse vendet
e zhvilluara jo vetëm kanë krijuar mekanizmat mbrojtëse ndaj rasteve të tilla,
por edhe se shumë arkitektë, nuk marrin përsipër të projektojnë diçka, të cilën
nuk e njohin mirë.
“Po do të të zenë o qen!”, më vjen në mendje sa herë shikoj
projektet e tij të papërgjegjshme, ose dëgjoj, që aplikon tarifa dhjetra herë më
të mëdha se të arkitektëve vendas .
Eshtë edhe kjo një shkelje tjetër e etikës profesionale dhe e rregullave të
Shoqatave të Arkitektëve kudo në botë.
Shpesh, e kam trajtuar Korçën(dhe jo vetëm unë) si jë “ishull
të arkitekturës shqiptare”. Kjo sepse ishte i vetmi qytet me një konceptim
urbanistik bashkëkohor, qysh në fundin e shekullit të XIX.
Deri në vitin 1944 nuk ngjasonte me asnjë qytet tjetër të
Shqipërisë. Më pas erdhi periudha e izolimit, ku çdo gjë shkoi tatëpjetë, dhe përjashtim
bënin vetëm disa godina të veçanta të projektuara nga Petraq Kolevica dhe ndonjë
nga Koço Koçiu.
Por për të gjithë projektuesit, ky “ishull i arkitekturës
shqiptare” mbeti më pak i cënuar dhe më i fismë se të tjerët edhe pse me një
zhvillim të ndalur artificialisht. Dhe i tillë vazhdoi deri në fund të
shekullit të XX-të, pa ndërhyrje të mëdha, me trajtime të kujdeshme arkitekturore
dhe me gafa urbanistike më pak të rënda se në qytetet e tjerë.
Në kohën kur “bujarisht” u dhanë investime publike për
qytetin, që mund të sillnin vërtet frymën e shekullit të XXI-të, ato erdhën me
kushtin “Këto para do i merrni por projektet, do i bëjë Pit Uillsën”.
Në mënyrë të nxituar, të papërgjegjshme, nënvleftësuese, të
koorruptuar, arkitekti australian ndërhyri brutalisht në “ëmbëlsinë
arkitekturore” të Korçës.
Aq di?, S’ka kohë?, Nuk i bëhet vonë?, të gjitha këto pyetje
mund të qëndrojnë veçmas, por përgjigja e tyre nuk ka ndonjë dobi.
Fakt është, që ai do ketë eskluzivitetin e ndërhyrjeve
urbanistike dhe arkitekturore në Korçë deri sa kryeministër të jetë Edi Rama.
“Po do të të zenë o qen!”
mbetet vetëm një thirrje dëshirore.
Ndonjë ditë edhe arkitektët shqiptarë do jenë organizuar dhe
do kenë fuqinë të dëgjohen mbi zërat arrogantë të pushtetarëve.
Pit Uillsën në atë kohë do ketë gjetur ndonjë vend për të
projektuar në Sulltanatin e Gjorixhesë apo ndonjë vendi tjetër të ngjashëm.
No comments:
Post a Comment