50 vjet më parë

Viti 1968 më është dukur gjithnjë i veçantë. Ndoshta sepse gjithnjë, edhe më vonë, i referoheshin si një vit që sintetizonte vitet ’60 dhe shndrrimin e madh revolucionar në botë. Deri në atë vit, çdo gjë kishte shkuar “fjollë“ në jetën time. Javën, kur mbusha 9 vjet, Serxho Endrigo fitonte San Remon me “Canzone per te”, që edhe për një fëmijë nuk ishte e vështirë të kuptohej se ishte “Këngë për ty”, dhe të përsëriste refrenin “..chi sa se finira…mmmmmmmm….ma oggi devo dire che ti voglio bene…”

Gjithshka dukej më e bukur dhe më e mirë në padurimin për tu rritur. Në shkollë nuk dukej se mësonim ndonjë gjë të re, por diçka me siguri mësonim. Ndoshta kishin filluar edhe të na lejonin të bënim detyrat me stilografët e motrave dhe vëllezërve. (Penat dhe ‘kalllamarkat” me bojë shkrimi ishin gjëja më e sikletshme, për ne, që nuk dinim se ç’ishte Diktatura e Proletariatit.) Atë vit dolën edhe tapat plastike të shisheve të vajit, që zëvendësuan “koçankat e misrit” dhe të cilat filluam t’i përdornim në vend të “ashikëve”, që dukej se po bëhej më e vështirë për t’i gjetur n një sasi të konsiderueshme. (Ashikët numuroheshin me “kup” dhe nuk jam i sigurt nëse një “kup” kishte 4 apo 6 ashikë).

Në gusht, Bashkimi Sovjetik hyri me tanke në Pragë dhe ne dolëm nga Traktati i Varshavës, gjë që na bënte të ndjeheshim të rëndësishëm edhe pse nuk kuptonim pse ishim në një aleancë me tërë vendet, me të cilët ishim “allnu”. Tashmë nuk bëhej më fjalë për “lojëra me ashikë“ apo me “tapka vaji”, por lojëra me tanke.

I gjithë Jugu u mobilizua në një lojë të madhe ushtarake, që u njoh si “loja e Bodesë“, ku morrën pjesë mijra ushtarë dhe rezervistë dhe për të cilën flitej nën zë se kishte qënë kokë e këmbë e drejtuar keq dhe kishte pasur edhe të vdekur. Por në rrethin tim familjar nuk kishte asnjë ushtarak dhe në përgjithësi ushtarakët përbuzeshin ndaj nuk jam i sigurt, nëse vërtet ishte diçka që shkoi  shumë keq, apo nga që emrat e Beqir Ballukut, Petrit Dumes dhe Bako Dervishit ishin jo shumë të pëlqyeshëm edhe “loja e madhe” shvlerësohej.

Ideja e një lufte të mundshme nxiste fantazinë fëminore. Thuajse gjithshka që kishim mësuar në kopësht dhe shkollë lidhej me luftën partizane. Heronjtë, malet, ballistët tradhëtarë, gjermanët, pritat, gjerdanët me fishekë, spiunët, Mine Peza, flamuri që nuk valëvitej. Na ishte krijuar ideja , që pushtuesit vinin nga deti, ndërsa liria zbriste nga mali. Këtë rradhë do ishte ndryshe, se lufta do vinte në fillim nga ajri, me bombardime dhe më pas ne do fitonim. Por në fillim do futeshim në vendstrehime ajrore.

Atëhere filluan edhe misteret e nëntokës të ndiznin fantazitë tona shumëngjyrëshe. Thuajse asnjë nga më të rriturit mes fëmijëve nuk kishte edukim fetar dhe nëntoka për ne nuk ishte e lidhur me ferrin. Nëntoka lidhej me “të panjohurën” dhe thesaret e fshehura. Legjendat e qypave me florinj, të fshehur thellë nëntokë, ose në themelet e ndërtesave të vjetra, qarkullonin ende në atë kohë. Floriri ishte i gjithë pushtetshëm edhe pse tregëtia e tij ishte e ndaluar. 

(vijon)