(vijim)
Arësyeja?
Arësyet duhet të kenë qënë të ndryshme. Teoria e një nacionalizmi ekstrem mund të jetë më e
besueshmja. Për shkak tëpopullsisë së vogël të Shqipërisë në përfundim të luftës
dhe pretendimeve të grekëve për një numur shumë më të madh të popullsisë greke
në Shqipërinë e Jugut, një minoritet i deklaruar arumun krahas atyre grek,
maqedonas dhe malazez do sillte një tkurrje të përqindjes së popullsisë
shqiptare. Në rast se i shtoheshin edhe bashkësitë rome dhe egjiptiane të
qyteteve, atëhere rrezikohej që popullsia shqiptare të zbriste në kuotat poshtë
70%, sidomos në Jug dhe në tryezat ndërkombëtare mund të kishte edhe pasoja të
papëlqyeshme.
Po nëse kjo arësye mund të kishte një justifikim pragmatik,
sepse e bënin edhe shumë shtete fqinjë, që shfarrosën me dhunë dhe ligje
komunitetet, aresyeja tjetër, ajo e
barazisë të të gjithëve, të çveshur nga çdo veçori zakonore, gjuhësore,
kulturore ishte edhe më absurde dhe më e përbindëshme. Ende kujtoj një nga
këngët më të bukura popullore të vllehëve, që në një Festival të Gjirokastrës
këndohej me tekst të përkthyer dhe nuk kishte të njëjtën bukuri si në original
edhe pse ishte një perlë e dhimbjes njerëzore. E përkthyer kënga titullohej “Ky
kurbeti i shkretë!”
Vllehët edhe pse një bashkësi shumë vitale dhe e madhe në
numur, nuk mundeshin më të bënin përpjekje që gjuha e tyre të shkruhej dhe aq më
pak të hapeshin shkolla në gjuhën e tyre. Prej tërmetit të vitit 1930, ishte
shembur edhe një pjesë e mirë e kishës së tyre të Shën Sotirit dhe ndoshta as
në ceremonitë fetare nuk merrnin më pjesë si bashkësi. Idea “tani jemi të tërë
njëlloj” pastronte trurin e njerëzve nga çdo lloj grimce kulturore, që mund të
vinte në dyshim parimet e mëdha marksiste-leniniste, që mësoheshin në shkolla
dhe trumbetoheshin kudo.
Edhe pjesçmarrja në administratën më të lartë të rrethit dhe
të qytetit dukej se nuk ishte në raport me popullsinë vllehe. Ndoshta
funksionari më i lartë, pas Rita Markos, që kishte qënë Sekretar i Parë i Korçës
në vitet ’50, kujtoj vetëm Dhimitër Petron të arrinte deri në rangun e
Kryetarit të Komitetit Ekzekutiv dhe të Sekretarit të Parë. Lidhjet e gjakut me
të arratisur apo të përndjekur, i pengonin edhe komunistët më të devotshëm
vllehë të ngjisnin shkallët drejt majës së Piramidës së pushtetit.
Në vitet ’60 e më tutje, bashkësitë në Korçë nisën të përzjeheshin
me martesa, më shumë se në dhjetëvjeçarët e mëparshëm. Ishin shtuar martesat e
atyre që dashuroheshin dhe kjo ishte mëse e kuptueshme. Nuk dija që në rrethin
familjar kishim pasur një të hershme martesë me një arumun. Kushërira e parë e
mamasë ishte martuar me vëllanë e aktorit të madh Sandër Prosi. Ishin nga ata që
në Tiranë i quanin “llacfacë“ për shkak të gjuhës dhe që kishin të gjithë një
emër shumë të mirë. “Llacfacët” kishin edhe kishën e tyre të Shën Prokopit dhe
profesione të zgjedhura dhe gjendje të mirë ekonomike. Në gjendje të ngjashëme
ishte edhe bashkësia arumune e Durrësit.
Vllehët e Myzeqesë ishin më shumë vllehë që merreshin me profesionet
e tyre tradicionale të fushës së blegtorisë nga rritja e bagëtive të imta dhe
deri në baxhot, kasaphanat e të tjera të ngjashme.
Por bashkësia më e madhe vllehe vazhdonte të ishte ajo e Korçës
deri në fund të Diktaturës.
(vijon)
No comments:
Post a Comment