Si nisi lufta kundër italianëve në Shqipëri

Më tepër se nga dëshmitë e bashkëkohësve dhe nga librat e historisë, se si filluan përpjekjet e armatosura kundër italianëve në Shqipëri gjatë Luftës së Dytë Botërore, mund ta mësosh në shtypin shqiptar dhe të huaj të kohës. Edhe pse shtypi vendas kontrollohej nga kolaboracionistët, nëse ngjarjet krahasohen me ato ç’ka shkruheshin në gazetat greke, jugosllave dhe të kundërshtarëve të tjerë të Italisë fashiste, krijon një përshtypje të saktë se kur patriotët shqiptarë nisën të vepronin me armë kundër pushtuesve.

Komunistët kanë qënë ata që falsifikuan më shumë se çdo grup tjetër historinë e Luftës së Dytë Botërore në Shqipëri. Ata jo vetëm i atribuan çdo rezistencë pasive apo të armatosur, grupeve komuniste dhe më vonë Partisë Komuniste, por heshtën plotësisht ndaj përpjekjeve të grupeve të tjera, ose edhe ndaj mirëpritjes, që ju bë pushtuesve nga një pjesë jo e vogël e  popullsisë shqiptare.

Lufta e Dytë Botërore në Shqipëri kaloi në disa faza:

·         Faza e parë ishte ajo e konfuzionit midis asaj nëse është i mirë pushtimi apo i keq për Shqipërinë.

Regjimi i Zogut kishte krijuar pakënaqësi në shumë shtresa të shoqërisë shqiptare. Me pushtimin italian u kthyen një pjesë e madhe e kundërshtarëve të Zogut, të cilit ishin dënuar në mungesë me vdekje ose me burgime të gjata. Më të shumtit e tyre zunë poste të rëndësishme në administratën e re. Këta ishin njerëz të shkolluar dhe të pasur, të cilët kishin ndikim të madh në krahinat e tyre, ndaj edhe shumë shtresa të lidhur me ta shihnin një anë pozitive të pushtimit italian.

Komunistët e grupeve e kishin shprehur edhe më parë se një pushtim italian duhej parë si i rëndësishëm për “revolucionin e ardhshëm” pasi do zhvillohej industria dhe me të edhe proletariati, që mungonte në Shqipëri. E vërteta është që shumë të rinj anëtarë ose simpatizantë të grupeve komuniste shkuan për studime në Itali dhe nuk u prekën nga Italianët. Kishte emra nga më të njohurit si Qemal Stafa dhe Nako Spiru, si dhe shumë të tjerë. Ata që u internuan nga Italianët gjatë vitit 1939 ishin kryesisht nacionalistët e njohur dhe rrallë gjen mes emrave të të internuarve ndonjë komunist.

Tregëtarët e mesëm dhe të vegjël e shihnin me sy të mirë pushtimin italian, se me të pati një gjallërim të madh të ekonomisë së vendit. Edhe shtresat më të varfëra, burrat e familjeve të të cilave filluan të punësohen në punët ndërtimore, që hapën italianët, nuk kishte pse të ishin të pakënaqur nga regjimi i ri në Shqipëri.

Kjo fazë vazhdoi gjatë me hije dyshimi dhe simpatije për pushtuesit italianë, sidomos pas hyrjes në luftë të Anglisë dhe Francës me Gjermaninë dhe më vonë pas pushtimit të Jugosllavisë nga forcat hitleriane. Përkrahësit e italianëve në Shqipëri dhe trojet shqiptare jashtë saj, trumbetonin idenë e bashkimit të trojeve shqiptare në një të vetëm, në sajë të aleancës Musolini-Hitler. Në anën tjetër, shqiptarët me lidhje shpirtërore me Francën dhe Anglinë, e shihnin pushtimin italian si një të keqe të madhe për vendin. Komunistët, të ndikuar edhe nga qëndrimi i Bashkimit Sovjetik, edhe pse ishin antifashistë dëshmonin përmbajtje për të filluar aksione sabotuese apo luftarake ndaj italianëve. Akti i parë i rëndësishëm kundër pushtuesve ishte atentati i Vasi Laçit ndaj Viktor Emanuelit në maj 1941, dy vjet pas pushtimit. Ishte veprimi i një njeriu të vetëm, që nuk i përkiste asnjë lloj grupimi.

(vijon)