Toponimet sllave

Në ato ç’ka kam lexuar nga historia e Shqipërisë dhe e Ballkanit, asnjëherë nuk kam arritur të kuptoj praninë e aq shumë toponimeve (sidomos emrave të fshatrave) sllave në Shqipërinë juglindore dhe sidomos krahinën e Korçës, të cilën e njoh më mirë. Diku lexoja që gjysmat e fshatrave të qarkut kanë emra sllavë. Eshtë e çuditshme për një krahinë të tërë, ku po të përjashtosh fshatrat e zonës së Pustecit, që janë maqedonase, nuk ka më shumë se 4-5 fshatra të tjerë ku mund të ketë ende gjurmë të një të folure sllave. Dhe pa përfshirë rrethet e Kolonjës dhe Pogradecit, vetëm Korça dhe Devolli kanë mbi 200 fshatra.

Gjithë këto toponime nuk mund të kenë ndodhur në kohën kur krahina ishte nën kontollin e Stefan Dushanit, sepse Perandoria e tij nuk zgjati më shumë 25 vjet (nga 1331- 1355) dhe krahina e Korçës nuk ishte gjithë këtë kohë nën sllavët. Gjithashtu duhet shtuar se pas 50 vjetësh turqit thuajse pushtuan gjithë krahinën dhe ndenjën për gati 6 shekuj.

Nuk ka se si të gjitha fshatrat me emra sllave të jenë formuar në periudhën e Stefan Dushanit, se duhet të ketë pasur një rritje të popullsisë për shkak të migrimit, gjë që nuk dëshmohet nga dokumenta historike. Për më tepër emra sllavë kanë edhe disa përrenj si Dunaveci, Drenica, që derdhen në lumin Devoll. Eshtë interesante se lumi me emrin latin Devoll (nga Diabulus) ka si degë të tij përrenj me emra sllavë dhe kalon kryesisht mes fshatrave me emra sllavë si Bozhigrad, Menkulas, Poloskë, Bilisht, Progër, Mançurisht, Bitinckë, Cangonj, Zvezdë etj.

A është e mundur që Perandoria e Stefan Dushanit me forcë ndryshoi toponimet ekzistuese dhe ngriti edhe një institucion të fortë rregjistrimi?

Kjo mund të jetë një nga arsyet dhe sundimtarët e mëparshëm dhe të mvonshëm nuk e kanë vrarë shumë mendjen për toponimet.

Toponimet sllave janë më të pranishme përgjatë rrugës së vjetër Egnatia dhe përgjatë shtratit të Devollit, që ka qënë shteg qarkullimi karvanësh. Kështu në rrjedhën e Devollit më tej se Maliqi janë Kolaneci, Moglica, Zereci ndërsa përgjatë gjurmëve të Egnatias, Sovjani, Zvirina, Podgoria, Çërrava, Starova, Zagorçani dhe Pogradeci.

Në zonat më të thella malore, si për shembull në Opar, thuajse të gjitha fshatrat i kanë emrat shqip dhe kryesisht rrjedhin nga emra prijësish si Lekas, Tudas, Gjinikas, Marian, Gjonbabas, por edhe të tjera si Gurmujas, Xerje, Lavdar, Punëmirë dhe Shkozanj. E megjithatë, zona e Vakëfeve, në kushte të ngjashme me atë të Oparit i ka fshtrat me emra sllavë si Treskë, Trebickë, Stratobërdhë, Grabockë.

“Të koklavitura” duken edhe toponimet në zonat e tjera, ku pranë Gurit të Capit ke Bozdovec, pranë fshatit Dardhë ke qafën Izvor, pranë fshatit Arrëzë është Nikolica e të tjera përzjerje në dukje rastësore. Një vargmal i tërë është quajtur Moravë, por pak më tutje një nga malet më të mëdhenj të krahinës quhet Mal i Thatë. Jo më larg se një kilometër nga Bellovoda është Leshnja(emër shqiptar) dhe më lart Vithkuqi, qytet i famshëm i Mesjetës së hershme.

(vijon)