Feudo-socializmi shqiptar dhe pasojat e tij (3)

(vijim)

Por ky sistem i përkohshëm feudo-socialist traumatizoi thellë shoqërinë dhe psikologjinë kolektive, si dhe prishi atë që quhet “stofi” i një shoqërie. Pikërisht sepse ishte një sistem hibrid ai çrregulloi të gjitha ekulibrat që krijohen në një shoqëri qoftë kjo e prapambetur, në dhjetvjeçarë apo në shekuj. U trondit thellësisht sistemi gjyqësor, i cili edhe pse disi arbitrar dhe i korruptuar në shekujt e mëparshëm, funksiononte sipas parimeve bazë të së drejtës, ku i akuzuari ka të drejtë të mbrohet nga profesionistë. Sistemi i ri gjyqësor (edhe ky feudo-socialist) vuri në rradhë të parë mbrojtjen e interesave të kryefeudalit (shtetit) para çdo interesi tjetër. Nëse vidhje pronën socialiste në përmasa të mëdha mund edhe të pushkatoheshe, se dënimet e rënda ishin të padiskutueshme. Pas viti 1966 u ndalua me ligj funksionimi i institucionit të avokatit dhe tashmë “feudali-shtet” ishte edhe prokuror edhe hetues edhe gjykatës.

Ndalimi me ligj i funksionimit të institucioneve fetare dhe zhdukja e shtresës së klerikëve ishte një tjetër shkatërrim i “stofit” të shoqërisë. U persekutuan dhe humbën ndikimin njerëz të rëndësishëm të shoqërisë shqiptare dhe mbi të gjitha pjesa besimtare e popullsisë humbi pjesën shpirtërore të botkuptimit të saj dhe u kthye thuajse tërësisht në një popullsi ku vetëm ligjet e interesit dhe fitimit për vete dhe familjen kishin një lloj kuptimi. Ambiciet e njerëzve u përqëndruan në një punë në Tiranë, në përpjekje për të shkëlqyer në fushat e artit dhe të sportit për të bërë rrugë jashtë shtetit, që nënkuptonin fitime materiale dhe veshje të huaja, si dhe në përpjekje për të qënë sa më pranë kastës së Bllokut. Një shoqëri e tillë e izoluar dhe me ambicie kaq të kufizuara për jetën ishte psikologjikisht edhe më prapa se shoqëria shqiptare e shekullit të XIX. Në atë shekull shqiptarët emigronin, studionin në universitete të huaja, kishin kontakte me shoqëri normale ndaj dhe ishin në gjendje të kristalizonin ide më të përparuara për të ardhmen e familjes, shoqërisë dhe vendit.

Fundi i viteve ’80 e gjeti shoqërinë shqiptare të etur për të dalë nga izolimi, gjë që u pasqyrua më mirë në parrullën: “E duam Shqipërinë si gjithë Europa”. Po a ishte në gjendje shoqëria shqiptare të transformohej në një shoqëri europiane?

Për ne që ishim pjesë e shoqërisë shqiptare dukej e lehtë. Me një legjislacion të kopjuar nga vendet europiane do krijonim shtyllat e pavarura të pushtetit dhe me krijimin e Ekonomisë së Tregut, gjërat do shkonin hap pas hapi, automatikisht si ishin bërë në shoqëritë e zhvilluara europiane. E gjitha vinte jo vetëm nga një besim i verbër në fuqinë e demokracisë dhe të Ekonomisë së Tregut, por edhe nga formimi jonë materialist- dialektik, që po ndryshove rregullat ekonomike të lojës sistemi ekonomikoshoqëror është i mundshëm të krijohet. Me një tjetër sy e shihnin të hujajt, të cilët edhe pse nxisnin idetë tona optimiste e dinin që duhej një kohë shumë e gjatë për të krijuar një shoqëri “si gjithë Europa”.

Dora dorës legjislacionet u krijuan, u ngritën edhe shtyllat e pushtetit, u lejua edhe liria e fjalës dhe e besimit fetar dhe edhe sot, pas tridhjet vjetësh, shoqëria shqiptare nuk është as kapitaliste, as e përparuar dhe as demokratike.

Nuk është më një shoqëri feudo-socialiste, por e një lloji feudo-kapitaliste.

(vijon)