“Po, normal…”

 

Kam shkruar më parë rreth kësaj shprehjeje parazitare, që edhe pse më shumë se 15 vjet më parë është shfaqur në kryeqytetin tonë dhe si rrjedhojë edhe provincave, sërish është e pranishme. Nuk po shkruaj sot rreth idiotizmit të saj gjuhësor, por më tepër rreth dukurisë negative të “normales”.

Po prek edhe disa faktorë, të cilët e mbajnë ende gjallë anëve tona. E para është konformizmi në një bisedë, sidomos ndaj dikujt që ka një pozitë të caktuar në shoqëri dhe ndërsa të tregon diçka, në vend t’i thuash “sa mirë i ke llafet!”, i thua “po, normal…”. E dyta dhe më kryesorja është padija dhe përpjekja për ta fshehur atë. Ndodh në një bisedë të thjeshë, kur dikush të tregon se ç’ka ndodhur në vendin e tij të punës me pronarin, por ndodh edhe kujt i tregon dikujt se “kishte shumë vështirësi për një depozitë stërmadhe benzoli për kthimin e anijes kozmike “Artemis” nga misioni i saj në Hapësirë ndaj ishin të detyruar ta paisnin me paisje speciale të kapjes së energjisë diellore” dhe dëgjuesi të përgjigjet: “po normal…”. Nuk të mbetet vetëm t’i thuash se- “ je një idiot i pagdhendur dhe se nuk ka as anije “Artemis, as benzol dhe as paisje special të kapjes së energjisë diellore, por e gjitha u sajua për të dëgjuar të thuash – po normal!”.

Por si përmenda më sipër, në këtë lloj shënimi-esse dua të prek anët tepër negative të pranimit të normalitetit në jetën tonë. E kanë kaluar të gjitha brezat dhe po e kalojnë edhe brezat që po rriten tani. Unë i përkas një brezi, të cilit i dukej “normale” që njerëzit të futeshin në burg për nëse theshin atë që mendonin, që të shkonin të punonin vullnetarisht edhe kur nuk donin, që të ndiqje studimet për atë profesion që të caktonte administrata shtetërore dhe plot e plot të tjera “normalitete”, të cilat sot quhen absurde.

E keqja ishte se për këtë “normalitet” ndihmonin nga frika edhe njerëzit tek të cilët besonim më shumë- prindërit dhe mësuesit. Të parët për të na mbrojtur dhe të dytët për të mos humbur vendin e punës dhe për të mos hyrë në burg. Nëse prindërit do na thoshin më shpesh dhe më me vendosmëri se këto nuk janë normale, se nuk kanë qënë më parë kështu, se nuk janë në vendet e tjera ku jetohet më mirë, edhe ditët e Diktaturës nuk do kishin qënë aq të gjata.

Sot njoftohej se kryeministri hollandez kishte kërkuar falje për rolin që ka luajtur Hollanda në skllavërimin e afrkanëve dhe indigjenëve të tjerë në botë. “Po normal” mund të thonë menjëherë mendjelehtët. Jo nuk është aspak normale që bëhet sot, kur duhet të ishte bërë të paktën 60-70 vjet më parë. Dhe bëhet fjalë për breza që kanë jetuar jo në kohën kur ishte e natyrshme të shiteshin e të bliheshin njerëzit, kur gjuetarët e skëllevërve mund t’i ndiqnin xhunglave të Afrikës si ndiqen kafshët dhe kur mund t’i shfrytëzoje në punë prej mëngjesit në darkë dhe t’ju jepje një copë bukë të mbanin shpirtin gjallë.

Në Historinë e Njerëzimit ka pafundësi rastesh, kur shoqëritë për dekada dhe shekuj quanin “normale” gjithfarë llojesh të kafshërisë. Mund të nisësh me kanibalizmin, tek djegia në turret e druve të heretikëve, në përdhunimet në masë dhe deri në kohët më moderne, të shfarosjes së të milionave në dhomat me gaz. Të gjitha janë kryer nën dritën e diellit edhe mes duartrokitjes së turmave të eksituara, që i quanin “normale”.

Sot, në shoqëritë e mbetura pas për shkak të edukimit “materialisto-dialektik” është “normale” të përfitosh nga posti në administratë, të marrësh lekë për dhënien pa të drejtë të një note kaluese në provim, të ndash paratë me reanimatorin për një operacion në një spital shtetëror, të kërkosh “pjesën tënde” për një tender që ja jep me të drejtë apo jo një kompanie private etj. etj. Këtë “thithin” çdo ditë brezat e rinj në vendet e Europës Lindore edhe pse këto veprime dënohen nga ligji. Ju duken më se të natyrshme. Eshtë një “konformizëm” i poshtër ndaj veprimeve të paligjshme, se nëse shoqëria do jetë konform ligjit, nuk duhet të bëjë asgjë nga ç’ka kam përmendur më sipër.

Jo, nuk janë të natyrshme (apo normale) të gjitha të sipërpërmendurat.

E natyrshme është të vraposh dhe të djersish për ato që janë në natyrë dhe nëse je më i shpejtë dhe më i zoti mund të marrësh pak më tepër se ai që nuk është aq i shpejtë. E natyrshme është që edhe nëse je më i zoti dhe mbledh dot më shumë të mira, të japësh jo vetëm për prindërit e tu të sëmurë, por edhe për prindërit e fqinjit. E natyrshme është që të mbrosh ata që janë më të dobët dhe të mos lejosh batakçinjtë t’i mashtrojnë. Ka dhe mijëra gjëra të tjera të natyrshme, që e kanë ngritur njeriun nga gjendja e Kafshërisë. Mes tyre është përdorimi i arsyes dhe përpjekja për të mos qënë konformist, por të verë në dyshim ato që gjen në shoqërinë ku ka lindur.

Atëhere ka për të qënë plotësisht normal.