“Përbindëshi” i totalitarizmit

Diktatura në Shqipëri ishte një monstër, që nuk lindi dhe u rrit, por kryesisht u krijua dhe u përsos gradualisht. Ne përgjithësisht e identifikojmë me Enver Hoxhën jo sepse ai ishte ideatori i saj, por se ishte ai që e komandoi deri sa vdiq. Natyrisht kishte rolin kryesor, sepse mund ta bënte edhe më të butë “përbindëshin”. Por në krijimin e atij mekanizmi shkatërrues kishin rol jo vetëm Hoxha dhe bashkëpunëtorët më të afërm, por edhe shumë njerëz të tjerë, idealistë apo oportunistë, madje dhe ata që kishin qënë që në krye të herës kundërshtarë të komunizmit. Kishim edhe ne njerëzit e thjeshtë, që për të shpëtuar lëkurën u pajtuam me të keqen dhe bënim sikur nuk kuptonim.

Ndoshta njerëz të mençur në të ardhmen, duke pasur shumë të dhëna dhe ndihmë kompjuterike, mund të analizojnë më mirë se sa ka ndikuar në krijimin e asaj monstre karakteri i shqiptarit mesatar, sa kanë luajtur rol faktorët gjeo-politikë, sa ka qënë roli i individëve dhe sa ka ndikuar rastësia. E shpreh këtë dëshirë sepse është një pjesë e mirë e jetës sime dhe të afërmve të mij në atë periudhë të errët dhe gjithashtu se zgjati gati pesë dhjetvjeçarë.

Mund të thuhet se Komunizmi triumfoi në Rusi që ishte një vend feudal ndaj s’ka pse të çuditemi se përse u vendos një Diktaturë e tillë në një vend të prapambetur dhe me 85% të popullsisë në fshat. Gjithashtu edhe me 60-70% analfabetë. Por Rusia kishte dy qytetet të mëdha si Moska dhe Petrogradi, një lëvizje të majtë mjaft aktive për dy-tre dhjetvjeçarë dhe një popull të pakënaqur nga një regjim autokratik. Gjithashtu edhe shumë intelektualë të dorës së parë dhe universitete të mira ku përgatiteshin studentë, që zakonisht janë gjithnjë ata që ju prijnë lëvizjeve radikale. Nuk mund të bëhet asnjë krahasim me ne.

Gjatë gjithë periudhës së formimit të shtetit shqiptar (1920-1939) kemi një përplasje kaotike mes grupeve të ndryshme për pushtet, asnjëri prej tyre me një ideologji të qartë dhe të konsoliduar, të krahasueshme me ideologjitë bazë të partive tradicionale në Europë. Nuk kishte as fashistë, as komunistë, as social-demokratë dhe as popullorë. Ndoshta është i drejtë përcaktimi në Materializmin Historik, se ideologjitë përcaktohen nga shkalla e zhvillimit ekonomik të një shoqërie të caktuar. Në pjesën dërmuese të saj, shoqëria shqiptare përbëhej nga blegtorë, bujq dhe zanatçinj. Nuk kishte aristokraci, nga e cila në shumë vende kanë dalë mendimtarët që kanë shpënë përpara mendimin politik të një shoqërie.

Nga një shoqëri e tillë, me një kryeqytet të rritur si popullsi vetëm në më pak se 20 vjet dhe pa asnjë traditë qytetarie, me një oborr mbretëror me njerëz të ardhur nga Burgajeti, pa asnjë universitet dhe veç 3-4 shkolla të mesme të nivelit europian, pa asnjë kilometër hekurudhë, me një qytet disi të zhvilluar nga emigracioni që ishte 6-7 orë larg me makinë nga kryeqyteti, nuk mund të kishte lëvizje shoqërore-politike të shekullit të XX.

(vijon)