Edhe njëherë mbi këngët e qytetit tim

 

Nuk di nëse togfjalëshi “Qyteti i Serenatave” na pëlqen më shumë ne korçarëve a vizitorëve shqiptarë, por duket që tani Korça konceptohet nga të gjithë si një qytet turistik i bujtinave dhe këngëve të rrugëve, që këndohen “live” në restorantet e bujtinave dhe dëfrejnë ata që i dëgjojnë dhe i këndojnë. Të gjithë i quajnë serenata edhe pse të tilla mund të jenë aq sa të numurohen me gishtat e dorës. Eshtë një lloj klisheje që do ngjisë gjatë, e përcaktuar dikur në vitet ’70 dhe ’80, kur në Tiranë, nëse ju thoshe se je nga Korça të thoshin menjëherë “Di me i dhon kitarës?”

Për fat të keq, për këtë dukuri të shtrembëruar muzikore nuk “prononcohen” as muzikologët, kritikët e muzikës apo specialistë të tjerë të fushës. Por le të mos zgjatemi me ç’janë serenatat dhe se ç’janë këngët e kopjuara apo të krijuara gjatë shekullit të kaluar në Korçë. Pjesa më e madhe janë këngë tavernash, të mbushura me fjalët “qaj”, “pi”, “dashuri”, “zemër”, “raki”, “syçkë“, “leshka”, “tapë“, të cilat kanë qënë të pranishme edhe në shumë qytete porte të Europës, por që nuk kanë arritur të ngjiten skenave. Akordet janë të thjeshta dhe tekstet akoma më të rëndomta. Dhe dita ditës po ndodh edhe një e keqe më e madhe, se po mbeten në qarkullim variantet më të shtrembëruara të këtyre këngëve të rëndomta. Më qëlloi rasti këtë vit, në disa lokale të Korçës, të dëgjoja nga dyshe këngëtarësh të rinj, transformimin edhe të këngëve tradicionale qaramane. Dhe transformime jo për mirë.

Flitet shumë për “tallavatë“ e lokaleve të Tiranës, por më vjen keq , që edhe këngët tradicionale të rrugëve të Korçës, po katandisin muzikalisht si tallavatë. Pavarësisht se luhen në kitara akustike, që janë instrumente që të nxisin për një muzikë të kultivuar dhe me harmoni. Dhe këto janë këngët, që pronarët e restoranteve i quajnë “hite”. “Netëve të Selanikut”, “O kur dal i pirë moj nga Republika”, “Të lashë ty moj Tanë“ dhe një dorë tjetër me këngë qaramane, “që i dinë të tërë“.

Duhet të kuptojmë, se mbizotërimi i këngëve të rrugëve në Korçën e shekullit të kaluar ndodhi nga dy frenime. I pari ishte mungesa e kompozitorëve të mirëfilltë deri në Luftën e Dytë Botërore dhe pas saj nga kufizimet që vendoste sistemi mbi kompozitorët dhe muzikantët e mirëfilltë. Ndaj në vitet ’30, kur klubeve europiane dëgjoheshin xhazi, bluzi dhe çarlestoni, ne ende kopjonim këngët franceze të fillimit të shekullit dhe këngët bashkëkohore greke dhe rumune. Nuk ishim në gjendje të kopjonim këngët napolitane, se do kishim këngë më të mira.

Pas Luftës së Dytë vazhdoi tradita e kopjimit të këngëve greke fshehtas dhe të kënduarit e tyre gjysën në fshehtësi, sepse këngët shqiptare ofronin pak këngë dashurie. Kishte edhe këngë të mira të kompozuara nga muzikantë të mirë, por çuditërisht këngët e Abaz Hajros dhe të ndonjë muzikanti tjetër i dëgjon pak restoranteve të Korçës sot.

Nuk di nëse do dilet ndonjë ditë nga kjo gjendje “impasi” muzikor, apo do vazhdojë vazhdimisht kështu dhe turistëve ju pëlqen të vizitojnë një qytet me tradita muzikore të mbetura në stadin e të paktën 100 viteve më parë.

Por edhe 100 vite më parë, korçarët e mençur ja u kishin vënë nofkën këngëve të tilla të rëndomta. I quanin “tralala zura një galë.” Ndërsa në këtë shekull, “tralalatë“ e mbetura ende në nivelin “ta kisha çezmën moj me raki/ të pija ditë e natë“, janë më të kërkuarat dhe më të kënduarat në qytetin e Spiridon Ilos, Thoma Nassit, Kristo Konos, Abaz Hajros dhe Sherif Merdanit.