Në maj të vitit 1943, një numur i madh liceistësh të Korçës,
“dolën partizanë“(shprehje e përdorur në ato vite dhe sidomos pas luftës),
sipas porosisë të udhëheqjes të Qarkorit të Korçës. Dalja e tyre në masë u bë e
organizuar dhe demonstrative. Prandaj u organizua edhe një miting, ku u shpreh
vendosmëria e të rinjve për të luftuar fashizmin italian dhe aleatët e tij të
Boshtit Romë-Berlin -Tokio. Mes tyre ishte edhe babai im, Andon Mara, që në këtë foto, si ish-pjesëmarës, mban një fjalë
përkujtimore në atë vend, në vitin 1973.
Bashkimi me forcat luftëtare në mënyrë demonstrative ka qënë
e menduar mirë nga komunistët. Liceistët ishin njerëz me një emër shumë të mirë
në qytet. Pjesa më e madhe vinin nga familje të mesme dhe të pasura, që kishin
ndikim në Korçë. A ishte kryesisht me vlerë propagandistike, apo vërtet çetat
dhe batalionet e Frontit Nacional-çlirimtar kishin nevojë për luftë të
armatosur, kjo gjë nuk del
e qartë në dokumentat e kohës.
Ka një fakt, që në pranverën e vitit 1943, fashistët Italianë
arrestuan një numur të madh korçarësh të lidhur me lëvizjen antifashiste. 140
prej tyre u internuan në Porto Romano dhe në Itali. Nuk ishin vetëm të rinj dhe
jo të gjithë të Frontit. Kishte edhe patriotë të lidhur me Ballin, ose dhe kundërshtarë
të Italianëve, por që nuk i përkisnin ndonjë organizimi politik. Ndoshta si
përgjigje ndaj kësaj raprezalje u mendua edhe dalja në mal e një numuri të madh
liceistësh. Në skenën europiane, edhe pse gjermanët kishin pësuar disfatë në Stalingrad , dukeshin ende shumë të fortë dhe të
pathyeshëm. Fronti I Perëndimit do hapej pas më shumë se një viti.
Liceistët ishin të gjithë anëtarë të Rinisë Antifashiste ose
të Rinisë Komuniste. Këta të dytët konsideroheshin kandidatë për tu anëtarësuar
në Partinë Komuniste.
Edhe pse të përfshirë prej kohësh në lëvizjen ilegale,
liceistët, mosha e të cilëve sillej nga 18 deri në 23 vjeç, nuk kishin asnjë
lloj përgatitje për të luftuar. Një pjesë e madhe prej tyre kishin marrë pjesë
në shpërndarje traktesh dhe në ndonjë aksion tjetër ilegal, por edhe revolverët
nuk i kishin përdorur ndonjëherë. Entusiazmi i moshës, njëfarë aventurizmi,
urrejtja ndaj Italianëve që ishin bërë zotërit e vendit, ëndrra e përhershme e
të rinjve për të ndryshuar botën i shtynë, që me dëshirë të linin librat dhe të
hynin në një “valle” të paprovuar dhe shumë të rrezikshme. Në Voskopojë i
prisnin disa nga shokë t e tyre, që kishin dalë më parë partizanë dhe mësuesi i
matematikës Raqi Qirinxhi, shprehja e të cilit në atë miting “Si mësuesi juaj kam qënë dorështrënguar në
nota, por tani ju ve të gjithëve notën 10!” u bë e famshme pas luftës. Shumë
prej tyre, përfshi edhe mësuesin Raqi Qirinxhi nuk u kthyen më në shtëpitë e
tyre. Të tjerët, të shpërndarë në çeta dhe batalione të ndryshme, u kthyen pas
lufte fitimtarë dhe të nderuar, duke patur mundësi të vazhdonin studime jashtë
shtetit dhe të kishin karriera të rëndësishme në fushat e jetës. Eshtë për të
shënuar se nga gjithë liceistët, që lanë shkollimin për të vazhduar luftën në mal
ose edhe në qytet, asnjë nuk mundi të ngjitej në majën e kupolës komuniste të
pasluftës.
Postet më të rëndësishme i arritën Nesti Nasse si Ministër i
Jashtëm, Llambi Ziçishti si Ministër i Shëndetsisë, Gafur Cuçi si anëtar i
Komitetit Qëndror, Jani Mio si zv.kryetar i Komisionit të Planit të Shtetit dhe
të tjerë në poste më të ulëta. Edhe pse të arsimuar dhe me pjesëmarje aktive në
luftë, asnjë prej tyre nuk arriti të bëhej anëtar ose kandidat I Byrosë
Politike as në kohët “ e egra” dhe as në ato “liberale”. Nga katër të sipërpërmendurit,
Ziçishti u pushkatua, Nasse dhe Cuçi u dënuan me burgime të gjata, ndërsa Mio e
mbylli karrierën si llogaritar i thjeshtë në Maliq.
Mitingu i Voskopojës nuk përmendet në shtypin e periudhës së
tranzicionit, kur diskutohen gjërë e gjatë gjithfarë ngjarjesh të asaj kohe. Ka
mbetur ende një lloj prirje për të mbuluar ato, që lidhen me luftën dhe qytetin
e Korçës, ndoshta nga ndikimi i fortë i pinjollëve të “Zonës së Parë Operative”
a ndoshta se korçarët e “reklamojnë“ më pak ato ç’kanë bërë.
Katër muaj më pas se ky Miting, në shtator 1943, e gjithë
Korça doli në një demonstrateë festive për rënien e Fashizmit në Itali dhe në
këmbët e Luftëtarit Kombëtar u vranë nga një autoblindë italiane 59 korçarë dhe
u plagosën 104 të tjerë. Eshtë masakra më e madhe në Ballkan ndaj një turme
paqësore gjatë Luftës së Dytë Botërore.
Në Pedonalen e qytetit me vështirësi mund të gjesh diçka
që i kujton këta njerëz të rënë
No comments:
Post a Comment