Shvlefshmëria e simboleve

Në ditët e studimeve për arkitekturë, kur ende përpiqeshim të mësonim “me veshë“ (Katedra e Arkitekturës asokohe ishte në ditët më të këqija të saj dhe librat teorikë mungonin) se ç’ishte arti i të ndërtuarit, nëse duhej të konceptohej do mosdoshmërisht në 3 dimensione apo një planimetri e mirë mund të sillte vëllime interesante, nëse domosdoshmërisht ‘forma ndjek funksionin”(form follows function) apo një harmonie vëllimesh mund t’i përshtatësh funksione të ndryshme, u ndeshëm edhe me “simbolet” dhe me kujdesin që duhej me to.

Edhe pse arkitektura nuk është art pamor, nga sugjerimet e pedagogëve dukej qartë se duhej pasur kujdes me forma planimetrike apo fasada, që të kujtonin simbole të caktuara. Në atë kohë ishin të ndaluara fetë dhe detyrimisht një planimetri në formë kryqi, gjysmëhënze apo ylli davidian ishte e papranueshme edhe sikur t’i përshtatej në mënyrë perfekte funksionit të objektit, që po projektohej. Një planimetri , që të kujtonte swastikan, të shpinte automatikisht në dyert e Degës së Punëve të Brendshme. Një planimetri në formën e yllit me 5 cepa mund të kalonte si e pëlqyeshme dhe gjithashtu interesante do konsideroheshin forma, që të kujtonin draperin dhe çekanin.

Që në atë kohë, kam pasur bindjen, që “shenjat simbolike” nuk kanë asnjë lidhje me arkitekturën dhe imitimi i tyre tregon amatorizëm në projektim, por akoma më tepër amatorizëm dhe injorancë është të ndalosh për motive ideologjike apo politike, projektet, që të kujtojnë simbole të caktuara.

“Simbolet” janë shenja të cilat i ka krijuar njeriu dhe i ka përdorur për të shprehur një ide ose një objekt të caktuar. Gërmat e alfabetit janë simbole, por përdorimi i tyre në arkitekturë, sidomos në objekte të mëdha është infantilizëm. Në periudhën e fashizmit, u përdor projektimi i vëllimeve, që të kujtonin gërmën M (për Musolini- si rasti i Korpusit Qëndror të Universitetit të Tiranës), por për shkak të një stilizimi ekstrem, objekti ka një natyrë monumentale, disi të rëndë, por që nuk i kujton cilitdo M-në e Musolinit.

Më tradicionali dhe i përhapuri është projektimi i kishave (kryesisht bazilikave) në formën e Kryqit(në planimetri). Tashmë është një traditë dymijëvjeçare, e cila ka përcaktuar skema të caktuara planimetrike dhe i ka zhvilluar gati në përsosmëri, sa ka qënë i vështirë  futja e formave të reja sidomos në kishat ortodokse dhe ato katolike.

Por nëse në këtë lloj të përdorimit të simboleve “emotive”, apo në raste kur kulte të caktuar, ose individë të caktuar kërkojnë, që objektet e tyre të përngjajnë me një simbol të caktuar, në ndërtimet publike dhe në të gjitha të tjerat kur arkitektit i jepet dorë e lirë në projektim, edhe përngjasimi më elementar duhet shmangur.

Simbolet nuk ekzistojnë në natyrë dhe nuk ka pse të jenë as në arkitekturë.

Edhe imitimi i sendeve të tjera, qoftë atyre natyrore apo më tepër të krijuara nga njeriu duhet të shmangen kur banalizohen. Një lloj animizimi arkitekturor është pranë amatorizmit të përdorimit të simboleve. (Për shembull përpjekja për të projektuar që, i përngjan një shqiponje apo një shqiponje dykrenare është një përpjekje fëminore.)

Lëvizja moderne e arkitekturës e shekullit të XX-të i shvlerësoi “simbolet” duke u përpjekur ta afrojë arkitekturën drejt natyrës dhe larmisë së saj.

Eshtë e vështirë të modelosh trajtat ndërtimore për shumë e shumë arsye.

Por për konceptin fillestar bazë, mendja dhe sytë duhen mbajtur në natyra në përgjithësi dhe në mjedisin ku do ndërtohet objekti në mënyrë të veçantë.