Edhe ky është Art!

Një foto vitit 1992 e një fotografi austriak në apartamentin e Edi Ramës edhe pse nuk është “çuditërisht e çuditshme”, plotëson mozaikun e madh psikologjiko-artistik të kryeministrit tonë. Ata, të cilët e mbështesin, mund të thonë se “Ky është Art!” dhe unë nuk e ve në dyshim se mund të klasifikohet si instalacion modern. Problemi i vetëm me të dhe me artistin, që fshihet pas veprës, është se ambiciet artistike, kur shoqërohen me shumë pushtet, si të qënit Kryetar Bashkie apo Kryeministër, atëhere paraqesin rrezikun, që “instalacion” të kthehen mjediset publike dhe qytetet.

Unë nuk rrekem të gjykoj artin e Ramës edhe pse ndër veprat, që i kam parë herët në Galerinë e Arteve dhe më vonë në fotot e shtypit, më kanë lënë mbresën se është një artist mediokër.

Por “des gustibus et coloribus disputandum non est”. Ai i quan veprat e tij (ku hyn edhe dhoma e ditës në foto dhe bunkeri me plaçka të përdorura) art dhe kjo nuk ka pse të diskutohet.  Përderisa artisti Rama mund të ekspozojë pa përdorur ndikimin e tij si kryeministër, nuk ka pse të paragjykohet arti i tij. Artistë edhe më ekscentrisë ka pasur e do ketë gjithnjë në botë. Ramën e ndihmojnë idetë, kultura, filozofia (edhe paraqitja e tij) për të lënë mbresa në rrethe artistësh dhe kritikësh. (Sipas Ornela Vorpsit ai kështu mrekulloi gjithë Parisin.) Kritiku i njohur italian i artit Vittorio Sgarbi është mik i Ramës dhe si ai ndoshta edhe shumë të tjerë.

Por (dhe këtu duhet një por me gërma kapitale) Rama bëhet i rrezikshëm, kur imponon shijet e tij në lyerjet e fasadave te apartamenteve të banimit në Tiranë, sikundër bëri në vitet kur ishte Kryetar Bashkie.

Qyteti nuk është dhoma e ndënies e Kryetarit –Artist!

Gjithashtu i rrezikshëm është kur afron arkitektë dhe urbanistë, të cilët kanë shije të njëjta me të dhe i favorizon dukshëm ndaj të tjerëve.

Paraqitja e një qyteti në një kohë të caktuar (flas për kohët moderne dhe vendet demokratike) duhet të jetë një rezultante e shijeve të shoqërisë dhe jo të një individi të vetëm.

Ngjyra e përdorur nga Rama në vitin 1992 dhe shkrimet mbi të, më kujtojnë ngjyrat, që përdor arkitekti Australian Wilson, mik i Ramës, në disa nga projektet e tij në Korçë. Sigurisht është më “i zbutur” se nëse Edi shkruan WC në murin e tij, ai shkruan RED në majën e Kullës Vrojtuese të Korçës.

Mbase të dy janë aq avanguardistë, sa ne, vdekëtarët e zakonshëm nuk i kuptojmë por pas 100 vjetësh, njerëzit do mrekullohen me veprat e tyre.

Por unë dhe ti, i dashur lexues, jetojmë këtë kohën tonë dhe nuk duam ta jetojmë të diktuar nga shijet e Ramës, Wilson-it apo të tjerëve artistë si ata.