Pa u fashitur sulmi ndaj Liberalizmit, në verën e vitit 1974
ndodhi diçka e papritur. Mes portreteve të anëtarëve të Byrosë Politike u hoq
ai i Beqir Ballukut. Ndërsa goditja e parë ishte bërë në sektorin e ideologjisë
për liberalizëm, kjo dukej, që bëhej në krahun kundërshtar, në atë të
konservatorëve. Brenda disa muajsh u arrestuan edhe shumë oficerë të lartë, sa
nuk dihej se cili ish-gjeneral (gradat kishin 7 vjet, që ishin hequr) do ishte
pranë Komandantit të Përgjithshëm në paradën ushtarake të 30-vjetorit të çlirimit,
e cila mbahej çdo pesë vjet në fund të nëntorit.
Në rrethin familjar dhe shoqëror ne nuk kishim ushtarakë,
ndaj ishim më të pandjeshëm ndaj goditjes së tyre. Ushtarakët e lartë, përgjithësisht
ishin ish-partizanë, që më vonë kishin bërë kurse ushtarake në Bashkimin
Sovjetik ose në vendet e tjera lindore. Më të rinjtë, të cilët kishin edhe
poste më të ulëta, vinin thuajse të gjithë nga fshatrat, se qytetarët nuk
pranonin të ndiqnin shkollën “Skënderbej” apo Shkollën e Bashkuar. Rreth oficerëve
shqiptarë thuheshin shumë anekdota, po aq sa edhe ndaj policëve. Ishte një jetë,
që pakkush kishte dëshirë ta provonte. Shërbimi i detyruar ushtarak prej 2 ose
tre vjetësh ishte një nga periudhat më të rënda të djemve të rinj. Kishte plot
raste vetvrasjesh, ose vetplagosje për t’i shpëtuar shërbimit ushtarak. Më i vështiri,
quhej ai i shërbimit në kufi, i cili mbulohej nga Ministria e Brendshme dhe jo
nga ajo e Mbrojtjes.
Rreth komplotit të ushtarakëve flitej pak. Im atë kishte
njohur disa prej të arrestuarve. Për Petrit Dumen, nën komandën e të cilit
kishte qënë disa muaj në batalionin “Hakmarrja”, tregonte, që mblidheshin dhe hanin
e pinin nëpër bazat e luftës, jo si partizanë, po si bashibozukë. Vetëm për
Muhamet Prodanin theshte, që ishte luftëtar i mirë dhe njeri i mirë.
Me dënimin dhe ekzekutimin e ushtarakëve të lartë, filloi
edhe përndjekja e familjeve të tyre. Tashmë Fatos Lubonja nuk ishte i vetmi i
ri prapa hekurave i dënuar për agjitacion dhe propagandë, por duhet të ketë qënë
më i kënduari dhe thuajse një disident para arrestimit.
Popullit i ishte dhënë “mësimi i hapur” se “kush ta dridhte
bishtin do përfundonte në burg dhe askush nuk do përjashtohej.”
Në ditët e sotme, spastrimet e filluara në vitin 1973,
paraqiten edhe si luftë mes klaneve të Bllokut për pushtet, pro unë mendoj, që
lufta mes tyre ishte një faktor i dorës së fundit. Hoxha e kishte të përqëndruar
mirë pushtetin në duart e tij dhe “fërkimet” mes klaneve vetëm ja bënin pak më
të lehtë “vrarjen e mëndjes” për të kurdisur skenarët e komploteve. Prej
“shpartallimit” të “të pakënaqurve” në Konferencën e Tiranës, të gjithë anëtarët
dhe kandidatët e Byrosë Politike, i detyroheshin atij për qëndrimin në postet e
larta dhe privilegjeve , që lidheshin me to. Nga Sigurimi i Shtetit, nga grupi i
“kontrollit” afër tij dhe nga letrat e popullit, si ato me emër dhe nga
anonimet, ai ishte i mirëinformuar, për çdo veprim të funksionarëve të lartë. Nëse
zgjidhte t’i godiste atëhere, kur e shikonte ai të arsyeshme, kjo nuk lidhej as
me përpjekjen e grupeve për ta rrëzuar dhe as me luftën ndërmjet tyre për
pushtet.
Sigurisht, në atë kohë ne nuk kishim si të kuptonim asgjë të
tillë. Kishim antipati për njerëzit e Degës së Punëve të Brendshme (në të gjithë
qytetet “fuksat” nuk i deshte njeri) si dhe për ushtarakët, por nuk dinim asgjë
rreth skenave dhe prapaskenave në Komitetin Qëndror dhe më lart. Pak na
ndihmonte edhe ndonjë analogji, që mund të shkonim në mendje me ato , që kishin
ndodhur në Bashkimin Sovjetik, apo ato, që ndodhnin në Jugosllavi(në vitet ’70
thuajse dinim gjithshka , që ndodhte atje, në sajë të televizionit jugosllav
dhe lajmeve, që jepeshin në shqip.)
Viti 1975 vazhdoi me një rritje të valës së arrestimeve. Veç
ushtarakëve, filluan të arrestoheshin edhe ata, që u quajtën grupi armiqësor në
ekonomi, që fillonte me Theodhosin dhe Këllezin dhe përfundonte me inxhinierët
e talentuar të gjeollogjisë dhe naftës. Kuptohet, që nisja e ndërprerjes së
ndihmave kineze, pas kundërshtimit nga Hoxha të vizitës së Niksonit në Kinë, do
i sillte pasojat e rrënimit ekonomik në vend. Ndaj duheshin shpikur armiq. Të
tjerë fëmijë të Bllokut u arrestuan dhe u internuan. Mes tyre edhe Spartak
Ngjela.
Duke ju rikthyer kohës së liberalizmit, dua të ritheksoj
faktin, që “të rinjtë e Bllokut”, ishin flamurtarë të modernizmit dhe të atyre,
që u quajtën më 1973 “shfaqje të huaja”. Ishte e kuptueshme, sepse ata kishin të
gjitha mundësitë për “të hapur mendjen”. Dilnin jashtë shtetit, kishin në
bibliotekat e tyre libra “të ndaluara”, aparate televizive, që në fillimin e
viteve ’60 dhe njëkohësisht edhe “krahë të ngrohta”. Ishin ata, që konsideronin
qesharak “dogmatizmin” e etërve të tyre. Kjo nuk i bënte domosdoshmërisht disidentë,
por mund të ketë qënë edhe një nga arsyet e spastrimeve të mëdha, të mëvonshme.
Me siguri, Enver Hoxha e ka konsideruar të rrezikshme për familjen e tij dhe
kujtimin e atij vetë, lënien e “stafetës revolucionare” në duart e rinisë së
Bllokut. Ndaj përpos arsyeve të tjera madhore, goditja e grupeve armiqësore, ka
qënë edhe një goditje ndaj “udhëheqësve të ardhshëm”.
Dhe në këtë grup njerëzish, Fatos Lubonja ka meritën, që të
ketë qënë ndër më të përparuarit dhe në ata, që kanë rënë më shumë në sy. Të
tjerë si Gim Myftiu apo Lad Shehu, mbetën kundërshtarë të heshtur të sistemit.
Ky i fundit u detyrua të vriste veten, pas likuidimit të të jatit, nga një
intrigë qesharake mblesërie.
Për çka më sipër dhe për të gjitha ato, që hoqi me ridënimin
në burg, Fatos Lubonja duhet nderuar. Ishte nga të paktit, që mishëronte
elementë të disidencës në atë kohë.
Kohë të vështira – Kohë arrestimesh.
No comments:
Post a Comment