(vijim)
Në pranverën e vitit 1974, sipas rregullave të kohës, ne
duhej të bëheshim antarë të BRPSH-së dhe të mos ishim më pionierë, gjë që na pëlqente
jo vetëm se ndjeheshim më të rritur, por nuk na duhej të lidhnim çdo mëngjes
shallin e bezdisur të pionierit, që shpesh e humbnim dhe duhej ta riblinim.
Kushtonte 27 lekë të vjetra, thuajse sa një paketë cigare me filtër, dy ëmbëlsira
të mira, apo një kilogram piperka nga të parat e sezonit.
Nga Tirana lajmet nuk ishin të mira. Ju kishin bllokuar
televizionin italian dhe atë jugosllav dhe po dënoheshin me burgje dhe
internime shumë letrarë dhe artistë. Keqardhje më të madhe ndjenim për Sherif
Merdanin, që ishte nga Korça dhe e konsideronim të një niveli me këngëtarët
italianë të kohës. Edhe për artistët e tjerë nuk na vinte mirë, por Edison
Gjergon, Mihal Luarasin dhe ndonjë tjetër, që u arrestua, i njihnim vetëm si
emra.
Për tu kthyer në Fatos Lubonja, rreth tij dinim vetëm , që
ishte arrestuar edhe djali i madh i Todit dhe keqardhja ishte si e mjegullt, e
papërcaktuar. Nuk na dhimbeshin partiakët e mëdhenj, por fëmijët e tyre nuk
kishte kuptim pse të vuanin. Na vinte mirë psh, që djali i Paçramit vazhdonte të
luante futboll në kategorinë e parë edhe pse e kishin larguar nga Tirana.
Nga ç’ka kam lexuar më vonë rreth Fatos Lubonjës(pas vitit
1990) kam kuptuar, që ai hynte në rrethin e fëmijëve të funksionarëve të lartë,
që kishin më shumë informacion rreth botës dhe dinin të bënin pyetje rreth
Diktaturës shqiptare dhe sistemit komunist në përgjithësi. Të tillë ishin Gim Myftiu,
djemtë e Mehmet Shehut, vajzat e Sadik Bekteshit, Spartak Ngjela e të tjerë të
brezit të “baby boomers”, që në kohën e liberalizmit ishin studentë, ose sa
kishin mbaruar universitetin. Para disa vitesh, Klodi Stralla shkruante, që
“Fermën e kafshëve” të Oruellit e kishte lexuar , kur ishte student dhe ja
kishte dhënë Fatos Lubonja, me të cilin ishte në një klasë. Kalimi i librave të
ndaluar, ose të papërkthyer për shkak të kundërshtimit të sistemit ishte një
nga fenomenet e “disidencës” gjatë Diktaturës. Kuptohet, që në periudhën e
liberalizmit, kur ndjekjet dhe dënimet për agjitacion dhe propagandë ishin shumë
të pakta, ky qarkullim librash ishte më i lehtë. Nuk është e thënë, që të gjithë
që i qarkullonin apo lexonin ishin kundërshtarë të sistemit, por mjafton të
thuash, që ishin njerëz, të cilët vinin në dyshim ato që thuheshin dhe
shkruheshin publikisht.
Në Korçë, gjendja ishte shumë më e vakët. Nuk kishte
universitet dhe si rrjedhojë, vetëm rinia e gjimnazeve mund të zhvillonte një
shpirt të kundërshtimit të sistemit. Por në qytet mungonte shtresa e të
rinjve, që vinin nga familjet e
Nomenklaturës, të cilët për shkak të mbrojtes nga prindërit, e kishin edhe më të
lehtë të rebeloheshin. Të rinjtë , që vinin nga familje të deklasuara, ose me
lidhje të afërta fisnore në Amerikë, ishin gjallëruar, por ende nuk ndjenin
mungesën e plotë të frikës, për tu organizuar, apo më tepër akoma për tu
ngritur në revoltë kundër sistemit. Ndaj dhe në vjeshtën e vitit 1973 apo
pranverën e 1974-s nuk pati arrestime në të rinjtë në Korçë.
Një lloj fryme “liberale” ende nuk ishte fashitur, sepse më
kujtohet, që në mars dhe prill përgatiteshim për konkursin “e rëndësishëm” të
anatomisë dhe së bashku me 7 djem e vajza të klasës këndonim në dhomat e
studimit të muzikës, “Jupi du” , “ It’s nice to be in love again”, “Waterlo”
dhe këngë të tjera pop të atij viti. “Vidhat” nuk ishin shtrënguar akoma si do
shtrëngoheshin më 1975 dhe më tutje.
Atë vit(dhe më vonë), mësuesi jonë i
biologjisë, i paharruari Fredi Bitincka, na tregonte më shumë se të rriturit e
tjerë, se ç’ndodhte në botën tonë shqiptare. Fredi ishte nëndrejtor i shkollës,
por kjo nuk e pengonte të ishte më i afërti me ne. Për herë të parë ndjeheshim,
që një i rritur i mënçur na trajtonte jo si fëmijë. Fredi ka qënë mentori im i
parë dhe mik i ngushtë deri sa u largua nga jeta. Atij i dedikoj shumë nga
“hapja e syve” në raport me sistemin, sepse më tregonte gjëra, të cilat im atë
ndoshta kishte frikë të m’i tregonte, për të më mbrojtur. Më shumë se një kundërshtar
i vendosur kundër sistemit, Fredi Bitincka, me natyrën e tij të qeshur dhe të sinqertë, ishte kundërshtar i
hipokrizisë dhe mungesës së lirive. Vinte nga një familje të shkolluarish në
gjendje të mirë ekonomike, që nuk kishin pësuar nga shpronësimet e pasluftës,
por që vlerat e jetës i bazonin në ndershmëria, kundërshtimi i dhunës dhe
dituria. Nga kjo linjë nuk luajti për 40 e kusur vite, që e kam njohur. Ishte
një njeri, tek i cili gjeja mbështetje dhe këshilla në periudhat e vështira të
jetës.
Atë vit, pata mundësinë të shkoja dy herë në Tiranë, në dy
konkurse, një në radio dhe tjetri në televizion dhe të prekja shkarazi një lloj
ndryshimi midis kryeqytetit, ku ishin përqëndruar të gjitha dhe “provincës”,
jeta e së cilës, imitonte në dimensione më të vogla dhe më me vonesë ato, që
vinin nga qendra. Tirana kishte një jetë të gjallë dhe ende shikoje vajza me
minifunde dhe djem me flokë të gjata. Baret ishin plot dhe nuk kishte kufizime
as për 14-15 vjeçarë si unë dhe shokët e mij, që porositnim “ birrë dhe bërxolla”
pa qënë të shoqëruar me të rritur. Edhe pse më të përmbajtur, në televizion
ende ndjehej një frymë më moderne në veshjet dhe sjelljet e atyre, që punonin
atje. Në të dy rastet, fjetëm në një hotel të vogël në rruga e Dibrës, më lart
se pallati i Ismailit, që quhej “Tirana”, sepse ende nuk ishte ndërtuar 15 katëshi.
Në dallim nga jeta e zhurrmshme e qendrës së Tiranës, jeta në Korçë ishte më
konservatore. Diktatura kishte vrarë gjatë 30 vjetëve shpirtin e saj
intelektual, rebel dhe të dëfrimit. Më 1974-n e më pas, të zinte malli të
shkonje në një mbrëmje vallzimi, të cilat sa vinte dhe rralloheshin ose bëheshin
më “tematike”.
(vijon)
No comments:
Post a Comment