Ndoshta do ishte më mirë të titullohej “Një arkitekt australian
në oborrin e pasëm të “mbretit” Edvin”, por ligji i mbrojtjes së të drejtave të
autorit për rastin e romanit të Mark Twain “Një amerikan në oborrin e mbretit
Artur”, nuk lejon ndryshimin e më shumë se e dy fjalëve, limit ky, që është
plotësuar në titullin e shkrimit.
(Arsyeja për ta cilësuar oborrin si “të pasëm” është se
veprimtaria e arkitektit australian Peter Wilson, zhvillohet më shumë në
oborrin e vasalit të Korçës të “mbretit”
Edvin dhe disi më pak në oborrin e tij qëndror të Tiranës.)
Ngjashmërisht frikshëm, si inxhinieri Hank Morgan i Mark
Twain, që pas një goditje në kokë, u zgjua në Anglinë e shekullit të VI-të,
arkitekti australian Peter Wilson, u gdhi një ditë të vitit 2009, në oborrin e
Edvinit në Tiranë. Inxhinieri amerikan i shekullit të XIX, i hapi sytë në
Anglinë e shekullit të VI-të. Arkitekti Australian i hapi në Shqipërinë e
shekullit XXI. Vetëm 15 shekuj diferencë. Nuk dihet me siguri nëse udhëtimi i
tij është vetëm në hapësirë apo edhe në kohë. Diçka duhet të ketë të bëjë edhe
me kohën, se Wilson
Në fillim, ju mbushi mendjen, që sheshin kryesor me një kishë
në mes, ta kthenin në një shesh të mbyllur Mesjetar, si ata të qyteteve të
Italisë, kur kishin nga 10 mijë banorë dhe e gjithë veprimtaria fetare, tregëtare,
politike, artistike i kryenin në këto sheshe të mbyllur.
Edhe pse një pjesë e “oborrtarëve” të “mini-oborrit” të Korçës,
dyshuan se Peter Wilson vinte nga Mesjeta, ngjashmëria e ideve të tij me ato të
“mbretit Edvin”, artist i shquar në fushën e arteve pamore, i detyroi të mbyllnin
gojën dhe të ndiqnin një më një trillet e tij arkitekturore, të cilat nuk
kishin për bazë “tullën dhe tjegullën e Mesjetës Italiane”, por “betonin e
August Perre (Auguste Perret)”.
“- Po ca qeramidhe nuk do përdorim?”
e patën pyetur me droje Qeramixhinjtë dhe të tjerë tjegullapjekës të qytetit,
por arkitekti Australian ju gjeti një zgjidhje akoma më elegante për të plotësuar
kërkesat e popullit të mësuar me tjegulla.
“Në mes të qytetit do të ndërtohet një Kullë e lartë dhe të
gjithë të malluarit për tjegulla mund të ngjiten e të shohin nga lart çatitë e
qytetit. Tani e tujtje, në Korçën e projektuar nga unë nuk do ketë më tjegulla!”-
deklamoi i madhërishmi Wilson
Të mahnitur, të përunjur, të devotshëm, oborrtarët e “mini-oborrit”
të Korçës i dorëzuan australianit çelçsat e arkivave të qytetit, të zyrave të
projektimit dhe të gjithë pronave të përbashkëta. Qytetarëve, që interesoheshin
për të ndërtuar, ju theshin që vetëm Arkitekti Shpëtimtar i zbritur në Rinas
nga qiejt, mund të projektonte vepra dinjitoze.
Vëllime të shëmtuara betoni nisën të mbinin në qytetin e
njohur për kangjella elegante, gurë të skalisur, suvatime të pastra dhe
tjegulla të sëritura.
Zërave mërmëritës, që vinin në dyshim aftësitë e tij, ai ju
përgjigjej plot bindje “Janë të tronditur nga e Reja!”. “Jini të tronditur nga
e Reja” përsërisnin krerët e mini-oborrit të Korçës, ndërsa vetë mbreti Edvin,
deklaronte se të gjithë të ‘tronditurit nga e Reja”, nga ishin dhe nga nuk
ishin, duhet të vinin në Korçë, për të bërë “terapinë e betonit”, që jo vetëm
do i sillte në shekullin e XXI-të, por do i projektonte mendërisht në të
ardhmen e ndritur.
Korça u kthye në një vend pelegrinazhi për të gjithë ata, që
vuanin nga sindromi “tronditje nga e Reja” (Shock of the New) dhe pati një
gjallërim të paparë të turizmit, gjë që provoi katërcipërisht, se “aristokracia
e re” kishte bërë zgjedhjen e duhur me arkitektin e ardhur nga vende dhe kohë të
largëta. Ju dhanë për këtë edhe çelësat e Voskopojës dhe të gjithë zonave ku
kishte ndërtime të vjetra për të sjellë në to frymën e së resë dhe bashkë me të
edhe Tronditjen, që e shoqëron.
“Po më pas?” – do më pyesni
me plot të drejtë.
Fundi i kësaj historie lidhet me fundin e oborrit të mbretit
Edvin dhe të mini-oborreve të tij. Deri atë kohë, le të kënaqemi me rilëçitjen
e veprës të Mark Tuenit “Një amerikan në oborrin e mbretit Artur” ose më saktë “Një
Janki nga Kënektikët në oborrin e mbretit Artur”.
No comments:
Post a Comment