Përse këmbëngulim të mos harrojmë?

Dymije vjet me pare, nje te premte feste, u krye nje nga padrejtesite me te medha te historise se njerezimit. Njeriu, qe predikonte dashuri dhe paqe, u ekzekutua pasi u torturua dhe u poshterua nga shteti dhe turmat. Prej asaj kohe padrejtesite dhe krimet e pushtetit kane vazhduar. Duket se Njerezimi e ka te veshtire te mesoje nga e kaluara.

Shpesh dyzohem nëse harresa është e dobishme apo e dëmshme. Teorikisht, për deri sa ekziston është e dobishme. Në të kundërt “mendja do na pëlciste” nga rregjistrimet e gjithshkaje që provojmë në jetë.

E megjithatë, ka një dëshirë të njeriut (dhe njerëzimit) për të “rregjistruar” gjithshka edhe pse kjo harxhon energji të pafundme, që mund të përdoren në fusha të tjera të krijimtarisë njerëzore.

A duhet të harrojmë qëllimisht, apo të lemë të lirë ato, të cilat mbeten në mendjen tonë?

A duhet ta rifreskojmë dhe saktësojmë kujtesën kolektive?

Përse është e dobishme, të kujtojmë “ngjarje të vdekura”, të cilat në çastin që janë kaluar janë në mënyrë pambarimisht larg nesh?

Le të ndajmë pjesën e kujtesës sonë, që lidhet më shumë me kujtesën kolektive nga pjesa tjetër e kujtesës edhe pse është e vështirë “një prerje me thikë“.

Pra të flasim për ngjarje dhe dukuri shoqërore, politike, ekonomike etj., të cilat i  kemi përjetuar. Jo të gjithë i kemi përjetuar në mënyrë identike, sepse si qënie biologjike dhe sociale nuk jemi identikë. Por ka diçka, një lloj rezultante të përjetimeve (jo një mesatare aritmetike të tyre), e cila është më pranë të vërtetës dhe përbën atë, e cila quhet “mbresa kolektive”.

Po marr një shembull, i cili është “i largët” në kohë, por e kam prekur dy tre herë brenda një viti dhe mund ta përdor si ilustrim për ç’ka po shqyrtoj.

42 vjet më parë, në Korçë, u arrestua një mësues muzike dhe e motra e tij. Mësuesi quhej Kiço (Kristo) Venetiku. Ishte edhe dirigjenti i orkestrës frymore të qytetit. Fjalët, që qarkullonin ishin se u arrestuan “për politikë“, brenda një vale arrestimesh dhe internimesh në qytet.

Për shumicën e qytetarëve, lajmi ishte i pakëndshëm se po shtonte një klimë pasigurie, që në atë kohë ishte e frikshme ta quaje “klimë terrori shtetëror”. Sigurisht, që jo të gjithë e përjetonin njëlloj. Në çdo shoqëri ka njerëz ziliqarë, mendjepakët, fanatikë, të manipulueshëm, që e përjetonin si të domosdoshme një gjë të tillë dhe përsërisnin hapur ose edhe me mendje parrullat zyrtare “uji fle, hasmi s’fle”, “armiku i brendshëm është më i rrezikshëm”, “të ushtrojmë pandërprerë luftën e klasave” e të tjera si këto, që sot na duken marrëzira. Kishte edhe të tjerë, që nuk e miratonin hapur, por dyshonin se edhe diçka mund të kishin bërë “se kot nuk të marrin”, ose “po edhe atyre ç’ju duhet që ngatërrohen me politikë!” Por ndjenja e përgjithshme ishte frika e njerëzve nga shteti, e sintetizuar në shprehjen “C’të bën qeveria nuk ta bën as Perëndia!” Kur të tjerë njerëz të nderuar në qytet, bile të shtyrë në moshë, u arrestuan, si piktori Vangjush Tushi dhe mësuesi Gaqo Peci, atëhere ndjenja e frikës dhe e dyshimit se një padrejtësi e madhe po bëhet, u shtua. Gjyqi publik i tyre i shumëfishoi këto dy ndjenja. Në dritën e diellit dolën bisedat e tyre dhe “faktet “ e tjera, që për shumicën e njerëzve nuk i bënte as ë pakujdesshëm” se ishin kryer në rrethe shumë të ngushta.

Shteti-parti ja kishte aritur qëllimit.

T’ju fuste frikën të gjithëve, se askush nuk është i sigurt nëse mendon apo flet ndryshe.

Ndaj pikërisht për këtë nuk duhet harruar.

Njerëzit bien në ujdi, që të ngrejnë një tërësi institucionesh për t’i mbrojtur dhe për të ndihur, që jeta për të gjithë të jetë më e mirë dhe kuptojnë se kanë të bëjnë me një Përbindësh.

Frika nga Shteti, apo nga njerëzit e veshur me pushtet është e tmerrshme. Dhe kurdoherë mund të përsëritet. Mund të jetë diktaturë e majtë e djathtë, mund të jetë regjim despotik, mund të jetë regjim mafioz ose diçka tjetër, por është një gjë merritëse.

(vijon)