Rreth “dredhjes” së kujtesës

Në lëmin e të Drejtës Penale pranohet një fakt, që dëshmitarët e ndryshëm të një krimi, nuk arrijnë t’i kujtojnë gjërat saktësisht njëlloj dhe janë të bindur, që ka ndodhur pikërisht ashtu sikundër e kujtojnë ata. Kjo ka të bëjë edhe me shqisat, edhe me gjendjen emocionale të dëshmitarit, por mbi të gjitha me rregjistrimin e ngjarjes në tru dhe riprodhimin e saj.

Këtë fakt e njohin jo vetëm hetuesit, avokatët, gjyqtarët, psikologët por edhe njerëzit e letrave apo edhe poltikanët. Këta të fundit dinë gjithashtu , që kujtesa e përbashkët e një grupi njerëzish, mund të “manipulohet” më lehtë, sepse është edhe më amorfe, por edhe më afatshkurtër.

E bëra këtë hyrje, për të mundësuar spjegimin(apo më mirë t’i bëj mbrojtjen), një shkrimit tim rreth çështjes së “Kako Kadaresë“.

Kam dyshuar, që Is manipulon “trashë“ ngjarjet e kohës së Diktaturës, që lidhen me të, herë herë duke krijuar “legjenda” të raportit të Diktatorit me Gjeniun, duke ju referuar Greqisë së Lashtë dhe Romës dhe herë herë duke paraqitur një lloj Diktature “të përçudnuar”, e cila mund të shitet pa frikë në Perëndim, apo tek lexuesit e rinj. Raporti i tij me të vërtetën është shumë “elastik” (për të qënë dashamirës ndaj Is). Bile manipulime jo të holla, ai ju shet edhe atyre, që kanë jetuar në atë kohë, duke “abuzuar” me largësinë në kohë të ngjarjeve, apo me dashamirësinë e dëdgjuesit. Psh. Dikujt, që ka jetuar në Tiranë në vitin 1982, I thoshte, “që prej 1982 e më tej, ishte disi i lodhur prej persekutimit dhe nuk ishte si I mpirë, ndaj theshte le të bëhet ç’të jetë për të bërë!” Dëgjuesi e besonte dhe harronte, që pas 1982, Diktatura goditi ashpër Ministrinë e Brendshme dhe zbuti në maksimum përndjekjet për agjitacion dhe propagandë apo goditjen e artistëve.

Në intervistën e fundit, rreth një letre, që Is i kishte dërguar Enver Hoxhës për shkak të së folurës së saj kundër Diktatorit ka shumë “dredhje” të tilla, si përpjekje për të justifikuar në mënyrë “përfituese morale” për disa gjëra, të cilat nxjerrin më shumë karakterin e tij të njohur egoist, se sac illësi të tjera negative, që i veshin komentuesit anti- Kadare.

Sipas tij, në letrën drejtuar Enverit, ai theksoi, që Kadrije Kadare ishte e sëmurë psiqike ndaj shante këdo. Dhe këtë e vesh me një “dhimshuri” të vëllajt, si mënyra e vetme për të shpëtuarmotrën nga burgosja! Gjithashtu ai pranon edhe , që kishte frikë, ndaj dhe e bëri letrën pas këshillimit edhe me një mikun e tij në Ministrinë e Brendshme.

Po hap një parantezë, rreth cilësimit të Ismailit si “shkrimtar i oborrit”, cilësim të cilit nuk I kam besuar më parë. Duke lexuar më shumë rreth marëdhënieve të tij me njerzit e Bllokut, them , që ai ka qënë në një farë mënyre “pjesë e oborrit” me dëshirën e tij dhe të tjerëve pjestarë të rangjeve të ulta dhe të larta. Eshtë e njohur miqësia e tij me Gim Myftiun, të cilit I jepte shpesh dorëshkrimet, që lexoheshin nga Manush Myftiu dhe të tjerë funksionarë, nga ku maste pulsing nëse mund të botoheshin apo hapeshin probleme. Pas vitit 1973 dhe “goditjes së Nefo Myftiut”, u rrit lidhja e Ismailit me klanin Shehu nëpërmjet Bashkimit, gjë që I sillte një mbrojtje ndonëse jo të plotë. Zaten mbrojtjen e plotë në atë kohë nuk e kishte as vetë kryeministri dhe as ministri i brendshëm. E megjithatë, “oborri i Bllokut” me intrigat, tarafet, kulisat, kurvëritë funksiononte, si kanë funksionuar edhe oborret e monarkive absolutiste. Ismaili, për shkak të talentit dhe me dëshirën e tij për të përfituar nga gjithshka, nuk ishte gjithësisht jashtë këtij Blloku. Në shkrimet e tij ai thekson se nuk ja u zgjaste fëmijëve të Enverit, por duke ditur, që “3 qypat” e Hoxhës ishin totalisht të varur nga porosityë e të jatit dhe Nexhmijes, dyshoj se ishte Is, që nuk e donte atë miqësi.

Në vitin 1980, Ismaili vërtet nuk isht në positën e tij më të mirë shoqërore. Pas  “Pashallarëve të Kuq” (poezi-bejte kjo, që donte të ngrinte në apogje Enverin, por që e shkruar nxitimthi, përfundoi në një boomerang për Kadarenë), frika e tij nga ndonjë shpërthim i Hoxhës ishte e kuptueshme. Këtë gjë ai e dinte edhe nëpërmjet Bashkim Shehut dhe të tjerëve miq të Nomenklaturës, që e vizitonin dhe e këshillonin. Mbrojtja më e mirë e tij ishte njohja në Francë dhe në Europë. Por duke ditur se ç’zemërim kishte treguar Enveri ndaj gjirokastritëve të tjerë, të pasur, që e kishin përbuzur, edhe mund të justifikohet shkrimi i letrës për të qënë tërësisht i sigurt. E megjithatë, kur shikon të gjithë ngjarjen e grave të përfshira në atë gjyq, ku edhe e dënuara merr një dënim far të lehtë, letra dh endërprerja e marëdhënieve me Kakon ngjan mëse e tepruar.

Ajo, e cila më ka indinjuar gjithnjë në rastin e Ismailit, Dritëroit, Fatos Arapit dhe të tjerë shkrimtarësh apo artistësh të njohur të asaj kohe, është, që nuk flasin kurrë të vërtetat e mëdha, që ata dinë. Në të gjitha rastet gjen boshllëqe, “dredhje”, gënjeshtra, heshtje, gjysëm të vërteta, manipulime.

Një popull, intelektualët e të cilit kanë të tilla raporte me të vërtetën, është I destinuar të gënjejë të tjerët dhe më shumë se kudo vehten.

Përballja me historinë e errët të asaj kohe, nuk është vetëm hapja e dosjeve, për të cilën thërret shpesh Ismaili. Eshtë hapja e zemrës, e kujtimeve edhe pa pasur nevojë të kërkohet ndjesë.

Në të kundërt, jo më shumë se pas disa dhjetvjeçarëve, periudha e Hoxhës do glorifikohet dhe shenjat kanë nisur, që tani.

Ndaj duhet përdorur “dyshimi” në ato që shkruan Is. Sidomos në ai, që ka qënë një mjeshtër i realizmit mashtrues.