Kjo është fotoja e parë, me të cilën “jam njohur” me
Bodlerin. Eshtë edhe më e përhapura.
Zinte një vend të dukshëm në “Petite Larouse”, fjalorin
enciklpoedik francez, të cilin im atë nuk e ndante nga tavolina e punës (që
ishte edhe tryeza jonë e ngrënies). E shfletoja gjithnjë dimrit Larusin, se
ishte plot me figura nga më të larmishmet. Ishte mahnitës për një fëmijë
kureshtar. Kur kisha mësuar të lexoja, nisa të shihja më tepër pjesën e tij
historike dhe sidomos portretet e njerëzve të shquar. Më dukej se krijoja një
lloj marëdhënieje me ta. Bodleri ishte në faqet e para të gërmës ‘B”
(Baudelaire), por më trembte më shumë se çdo gjeni i përfshirë në atë libër
enciklopedik. Kishte vështrimin më të thellë, që të bënte të ndjeheshe fajtor për
diçka, të cilën nuk e kishe bërë. Nuk shkoja as të shikoja shënimin e shkurtër
rreth tij, ku lehtësisht kuptoja se kur dhe ku kishte lindur, kur kishte vdekur
dhe ç’kishte qënë. Më trembte edhe më shumë se Hitleri apo Musolini.
Në bibliotekë ishte “Fleur du Mal”, por e shtypur në përmasat
e një libri xhepi dhe nuk e kisha pyetur ndonjëherë babanë, se ku e kishte blerë.
Diçka pata lexuar në kohën e gjimnazit, kur kam lexuar më shumë poezi, se gjatë
gjithë jetës sime dhe kaq. Nuk e njihja aspak poezinë e Bodlerit, deri sa lexova
disa përkthime në anglisht, që mu dukën të dobëta, krahasuar me famën e poezive
të tij, ndaj nisa të lexoja dhe më vonë edhe të perktheja pjesën më të madhe të
kryeveprës së tij “Lulet e së Keqes”.
Shpesh çuditem se sa i avancuar ishte mendimi europian i shekullit
të XIX. Të duket, se edhe pse ka shumë gjëra, që të mençurit e asaj kohe nuk
kanë mundur t’i njohin, se kanë ndodhur pas vdekjes së tyre, ata dinë aq shumë
dhe nga kohët tona moderne dhe kanë ditur t’i shprehin me art.
Si sot, 150 vjet më parë, një njeri me mençuri të jashtëzakonshme,
me një ndjeshmëri të stërthellë, me një kurajo për të përballur edhe të vërtetat
më të frikshme, me një kulturë të gjerë, u largua nga jeta dhe la pak vepra,
por solli mendime të shprehura me art, si rrallëkush e kishte bërë më parë.
Me gishta janë ata, që kanë sjellë në art, “bukurinë vrasëse
të trishtimit të thellë“.
Më poshtë është një përkthim i imi, i një perle të tij.
Lexonjësit
Marria, dështimi, mëkati, kopracia,
Na gjallojnë trupin dhe pushtojnë shpirtin,
Të ëmblat keqardhje ne vetë i rritim,
Siç i ushqen morracaku, morrat e tij.
Të mëdha mëkatet, të zbehta pendesat
Kujtojmë se do na shpëtojë rrëfimi,
Me gaz rikthehemi tek llumi e dëfrimi,
Thua njollat lahen nga lotët e dënesat.
Mbi shtratin e së keqes ësht’ Djalli Trismegist*
Që shpirtin e magjepsur na e ledhaton,
Ndërsa metalin e fortë të vullnetit tonë,
Të gjithin ai tret, i egri alkimist.
Eshtë ai Satan, që për fijesh na heq!
Në të pista lojra ne gjejmë ngazëllim
Drejt Ferrit zbresim çdo ditë me nxitim,
Pa ju trembur territ, që kutërbon aq keq.
Si endacaku kripë, që kafshon duke puthur
Të dërmuarin gjoks, të një kurve të vjetër,
Kalimthi rrëmbejmë, një kënaqësi të fshehtë
Gjë si lëm’ pa thithur, limonit të shtrydhur.
Kapluar, ngërthyer, si milion’ shushunja
Një lukuni me djaj në tru na gëlojnë,
Dhe kur marrim frymë, brenda gjoksit tonë,
Vdekja zbret, e heshtur, me ankime të shurdh’ta.
Nëse dhuna dhe plumbi, pelini dhe thika,
Ende s’kanë humbur të bukurën ngjyrë,
Në tablonë gjith’ pluhur me tonën fytyrë,
Vjen se nga joni shpirt nuk u largua frika!
Ta dish mes hijenash, mes panterash, çakejsh,
Akrepash, nepërkash, krimbash, gjarpërinjsh,
Lemerish që klithin, ulërijnë‘ ngjethmërisht,
Mbretëris’ të errët, t’kafshërisë brenda nesh,
Eshtë një më tinzare, djallushe se të gjithë,
Që aspak nuk këlthet, nuk tund duart në erë,
Por ajo botës mund t’i prishë çdo vlerë
Dhe globin e tërë në çast ta gëlltisë,
Eshtë Mërzija! Sy ndër lotë pa pushim,
Llullën thith e trekëmbëshave ëndërronjëse
Këtë monstër të hajthme e njeh ti lexonjës
Hipokriti lexues- vëlla- shëmbëllimi im.
No comments:
Post a Comment