(vijim)
Toleranca fetare e oparakëve duhet të jetë më e hershme se
koha e emigrimit të tyre në kryeqytetin e Perandorisë Otomane. Një pjesë e mirë
e fshatrave të Oparit kanë qënë me popullsi të përzjerë dhe nuk dihet me saktësi
nëse kjo ka ardhur si rezultat i kthimit të një pjesë të banorëve të fshatrave
në fenë e re të pushtuesve apo në sajë të lëvizjeve të popullsisë nga një zonë
në tjetrën.
Ka një fakt të pakundërshtueshëm, që është bashkëjetesa në
harmoni të plotë ndërmjet oparakëve. Dhe kjo më herët se dashuria e famshme e
Vasilikas nga Osoja me kaçakun Shahin Matraku nga Popçishti. (Kënga popullore
thotë, që kurorën ja u vuri prifti i Marjanit).
Për të hapur një parantezë, në çështjen e kthimit të
popullsisë të Oparit në fenë islamike, unë nuk i besoj tezës se kjo ka ndodhur
forcërisht. Vetë fakti “i të shkuarit mirë“ përjashton përdorimin e forcës apo
masave shtrënguese. Shpesh përmenden krijimi i fshatrave të krishterë në zona
malore, si pasojë e largimit nga qytetet apo zonat fushore, për t’i shpëtuar
ndryshimit të fesë, që imponohej nga pushtuesit otomanë. Kjo mund të jetë një
nga arsyet, por jo më kryesorja e formimit të vendbanimeve të vogla në zonat
malore. Në të gjithë Ballkanin, por veçanërisht në zonat, që njohim më mirë të
Ballkanit të Jugut, fshatrat nëpër male, lugina të mbrojtura, gryka, u krijuan
në periudhën para pushtimit turk. Për shkak të pasigurisë, mungesës së shteteve
të centralizuara, për shkak të hakmarrjeve etj. fise të tëra çvendoseshin dhe
krijonin vendbanime të vogla, ku ndjeheshin më të sigurt. Si pasojë e thyerrjes
së madhe të terrenit dhe të mungesës së lumenjve të mëdhenj, vendbanimet në
Shqipëri ishin kryesisht në zona kodrinore dhe malore. Nuk duket e logjikshme,
që një pjesë e një fshati të Oparit të kthehet në fenë e re thjesht për shkak të
shtrëngimeve apo përfitimeve në familje. Marëdheniet e fshatarëve të zonave
malore apo edhe atyre fushore me “pushtuesin” nuk kanë qënë aq të ashpra, sa përshkruhen
për qëllime idologjike në shkrimet e Rilindjes Kombëtare, apo më vonë në ato
filoruse të periudhës së Diktaturës. Në territoret ku jetonin shqipfolësit,
prej periudhës së Stefan Dushanit, patën munguar shtete apo principata të
konsoliduara, të cilat sjellin sigurinë në banorët e të gjitha llojeve të
vendbanimeve. Ndaj për oparakët e Dusharit, Mazrekës, Lavdarit apo Gjonbabasit,
“pushtimi turk” duhet të ketë qënë një lloj zëvendësimi i një pushteti, që vjel
taksa dhe të mbron, me një pushtet tjetër, që të merr taksa dhe të mbron. Për më
tepër, një shtet i mirëorganizuar si Perandoria Otomane, sillte një jetë më të
sigurt dhe me mundësi edhe më të mëdha. Duhet edhe të shtoj, se nuk ka botime serioze, që të krahasojnë nëse
ishin më “mizorë“ të themi Muzakat apo turqit. Këto të gjitha i shtohen asaj, që
vlen për gjithe Europën, që deri në fund të shekullit të XVIII nuk ekzistonte koncepti i kombit.
Ndaj kthimi në fenë e re mund të ketë ardhur kryesisht në mënyrë
të natyrshme, nga kureshtja, nga lëvizjet në territoret e Perandorisë, nga të qënit
nizam etj etj. Priviligjet e të dhënit të titujve apo posteve në administratë përjashtohen
për banorët e zonave malore, që nuk kishte se si të merrnin tituj të rëndësishëm
apo poste në vendbanime aq të vogla.
Kjo ka sjellë, që harmonia (apo edhe sherret) midis banorëve,
fiseve të të njëjtit fshat të mos ndikohej nga ndryshimi i përkatësisë fetare.
Jeta dhe marëdhëniet vazhdonin të ishin të njëjta dhe përjshtoheshin vetëm
krushqitë, pasi ligjërisht(sipas kanoneve të fesë) njerzit nuk mund të
martoheshin po të mos i përkisnin të njëjtës fe. Një i afërmi i im nga fisi i Topuzëve,
më tregonte në fillimin e viteve ’80, që “sherret me muhamedanët na i futi
Junani (greku)” dhe kjo përkon me kohën e luftrave ballkanike. I sipërpërmenduri,
kishte jetuar deri në moshën 18 vjeçare në Shqipëri dhe më vonë kishte emigruar
në Stamboll dhe nuk i përkiste asnjë lëvizjeje politike apo ideologjike. Nuk
kishte gjithashtu as edhe një koncept për tezën “ e harmonisë mes feve në Shqipëri”.
Të tjerë të afërm më kanë treguar, që Marat kishin një miqësi shumë të fortë me
fisin muhamedan Pinderi, dhe ishte një miqësi, që ju lihej porosi brezave.
Marëdhëniet e “fqinjësisë të mirë“ janë ndër gjërat më të
vlerësuara në shoqërinë e sotme moderne. Pas “gjakësive” të mëdha mes racave,
popujve, grupimeve fetare, pjesa më e shëndoshë e Njerëzimit përpiqet të “imponojë“
domosdoshmërinë, por edhe mundësinë e të jetuarit në paqe bashkë. Kjo është një
temë tjetër e stërgjatë, e cila nuk ka pse të shtjellohet në shënimin për
Oparin. Veç doja ta mbyllja me nënvizimin, se në çështjen e “të njerëzishmes”,
Opari vërtet ka qënë “I Pari”.
Dhe këtë e thotë një oparak, që nuk ka vënë këmbë në fshatin
e lindjes të gjyshit të tij, emrin e të cilit mban.
No comments:
Post a Comment