Korça ende në periudhën “pre këngë“ (2)

(vijim)

Në periudhën e viteve ’40 dhe ’50, kur kontrolli ishte më pak i specializuar dhe kishte nevojë për mbushjen e programeve muzikore të Radio-Korçës me grupe, që këndonin drejtpërdrejt(live), të ftuarit e përhershëm ishin “sazet e radios” duke nisur me grupin e Demir Hajros (Demkës) dhe të tjerë këngëtarë popullorë.

Diktatura mbajti në një kontroll thuajse të plotë shijet e rinisë korçare(dhe jo vetëm të saj) në periudhën e fundit të viteve ’50, dhe në vitet ’60 dhe ’70. Ishin të pakët ata që ndiqnin apo njihnin mirë Elvisin, Bitëllsat, Stonsat, Doors apo Bob Marlin e Xhenis Xhoplin. Si “përfaqësues” të pararojës së muzikës perëndimore mbeteshin italianët e San Remos dhe Hit Parade, si dhe ABBA apo ndonjë kompleks tjetër modest europian. Nën ndikimin e televizionit jugosllav u bënë të njohur edhe këngëtarët dhe grupet e atij vendi, që gjithashtu ndodheshin periferinë e muzikës perëndimore. Kishte një pjesë jo të pakët amatorësh të muzikës , që vazhdonin të ndiqnin këngët greke dhe t’i këndonin apo t’i përshtatnin si “këngë korçare të rrugës”. (Po i mëshoj këtij termi, se kjo lloj muzike, nuk duhet lejuar të ngjitet nëpër skena jo vetëm për shkak të nivelit të ulët artistik, por edhe se është kryesisht plagjiaturë.) Një pjesë e tyre, të këngëtarëve Mitropanos, Dionisiu, Dalara e ndonjë tjetër, kanë mbetur ende në “repertorin” e “serenatistëve”. Fraza të plota muzikore kopjoheshin nga këngë spanjolle, të Amerikës Latine. Të gjitha këto kryesisht me akorde “qaramane” minore, por që plotësonin një boshllëk të madh shpirtëror, të lënë nga muzika e lehtë zyrtare shqiptare e përqëndruar në Partia, njeriu i ri d he në dashurinë e lindur në frontin e punës.

Përjashtim bënin vetëm krijimet e Abaz Hajros, të cilat dalloheshin për melodi origjinale dhe të kultivuara edhe pse me një trishtim të pranishëm. Abazi dinte të zgjidhte edhe tekstet e këngëve. Ato binin në sy për një lirizëm shumë më fin se këngët e tj të bashkëkohësve të krijuara nga Ilia Vinjau dhe ndonjë tjetër. Cuditërisht, vetëm dy tre prej tyre janë shumë të njohura dhe në repertorin e këngëtarëve të sotëm. Nëse nuk gabohem, vetëm “Rrinim bashkë tek sofati”, “Buzëkorales” me vargje të Aleko Skalit këndohen ende në Shëtitoren para Ushtarit të Panjohur (Luftëtarit Kombëtar).

Duhet pasur kujdes edhe kur flitet me superlativa për muzikën e Abazit, se edhe ajo mbart kufizimin, që jepte koha e sunduar nga ideologjia revolucionare. Ai me talentin e tij muzikor, në një kohë të lirë do kishte “shpërthyer” me kompozime më të lira dhe më krahas muzikës bashkëkohore botërore.

I vetmi grup i fundit të viteve ’70, që kishte prirje të ndryshonte “gjendjen” e këngës së rrugës ishte grupi i Tomi Kondakçiut. Ishin një grup djemsh të apasionuar pas muzikës angleze dhe amerikane, që luanin mirë në kitarë dhe këndonin po aq mirë. Ata kishin dëshmuar një njohje të mirë të këngëve të huaja dhe në kompozimet e tyre (ndonëse të pakta) tregonin një shkëputje nga niveli mesatar i këngëve, që kompozoheshin “ashefev’ dhe qilareve të Korçës. Për fatin e keq të Tomit, ata kishin kuptuar, që këngë si bashkëmoshatarët e tyre në botë nuk mund të krijoheshin dhe interpretoheshin në vendin e izoluar dhe Kondakçiu, që ende ishte 18 vjeçar përfundoi në burg për tentativë arratisjeje.

Tomi këndoi me sukses edhe pas daljes nga burgu, por vitet e humbura në ferr, kishin dërmuar edhe muzikën e tij.

(vijon)