Vasili dhe Katerina

 

Stërgjyshi im nga ana e nënës ishte sharrxhi. Si shumë të tjerë të katundit të tij. Katundi kishte emrin Treskë, që në shqip më mirë përkthehet “bluazhgë“. Duket që ka pasur shumë pyje dhe vende ku latoheshin trungjet, që i kishte mbetur ai emër atij fshati të bukur, njëri prej më të shquarve të Vakëfeve. Një treskalli i kënduar, thotë se fshatarët e Treskës kanë qënë çifutë, por që çuditërisht ishin kthyer në të krishterë të thekur dhe nuk dinin asnjë fjalë hebraisht. Unë nuk besoj se Vasili ka qënë hebre dhe as Katerina, që ishte prej të njëjtit katund.

Katerina ishte vajzë e vetme. Ishte dhe e bukur. Ndoshta i pashëm ishte dhe Vasil Nikolli, që e kishte pëlqyer dhe e kishte kërkuar për t’u vluar. Ja kishin dhënë. Ishin martuar në fshat dhe nuk kishin dalë në “resme”. Ndoshta as në Korçë nuk kishte fotografë, kur ishin martuar Vasili dhe Katerina. Kishin bërë shumë fëmijë dhe pesë ju patën rrojtur. Vasili punonte pyjeve dhe Katerina rriste fëmijët. Dy djem dhe tre vajza. Të gjithë të pashëm. Ime më thoshte “t’ju këputje kokën”, por e thoshte për shumë të tjerë të fisit të saj, që mua nuk më dukeshin të tillë.

Djemtë ishin të mëdhenjtë e fëmijëve, por duket që nuk donin të bënin zanatin e të jatit, që rrinte me ditë larg shtëpisë dhe lodhej. Dhe bëhej edhe nevrik. Dhe i kanosej Katerinës. Gruaja e re dhe e bukur duronte. Duroi edhe kur i vdiq e jëma dhe Vasili nuk e la të merrte të jatin në shtëpi. Ishte ters Vasil Nikolli. Ndoshta nga që punonte shumë për të mbajtur tetë gojë. Katerina e duroi, por nuk ja fali kurrë. I jati u pleqërua në shtëpinë e të kushëririt të tij prift në Boboshticë. E bija e vetme nuk ishte atje t’i mbyllte sytë kur dha shpirt. U betua të mos i fliste më të shoqit. Dhe nuk i foli më. Edhe pse ishte shumë fetare. Edhe pse feja e krishterë të mëson të falësh. Kishte qënë shumë e rëndë për të mos kujdesej për të jatin. Ungjilli të mëson të nderosh nënën dhe babanë. Asaj i dukej se nuk e kishte nderuar t’anë.

Po në atë shekull burrat punonin dhe burrat vendosnin. Vasil Nikolli kishte vendosur mos e merrte vjehrrin në shtëpi. Djemtë ishin ende të vegjël, ose kishin ikur në Amerikë të nxirrnin para e të ktheheshin të hapnin dyqan në katund. Nuk i dilnin dot krah të ëmës dhe të gjyshit. Vajzat ishin më të vogla dhe nuk bënin dot zë, por ndjenin dhimbjen e Katerinës.

Më pas fëmijët u rritën dhe të rriturit u moshuan. Vasil Nikolli nuk punonte dot më dhe “pushtetin” në familjen e madhe, me dy djem të martuar dhe me fëmijë, e kishte marrë Katerina. Katerina që nuk kishte harruar asnjë ditë, atë që i kishte bërë dikur i shoqi. Ndaj dhe Vasili rrinte më shumë në qoshkun e tij, ku edhe hante edhe flinte. Katerina i dërgonte gjellën me një nga mbesat e vogla dhe i thoshte: “I thuaj ha, farmakosu!” Efigjenia e vogël, që nuk dinte se ç’bëhej në botën e të mëdhenjve, ja shpinte pjatën duke e mbajtur me kujdes dhe i thoshte: “Ha gjyshi, amakosu!” Vasili psherëtinte dhe i thoshte mbesës: “Nuk ke faj ti moj bijë! Fajin e ka dosarja!”

Shekulli kishte ndërruar, por pak gjëra kishin ndërruar në fshatin e bukur me emrin Treskë dhe në shtëpinë e Vasil Nikollit, me një man të madh, në mëhallën e Gurit. Kur të gjithë më vonë zbritën në Korçë, asnjëri prej djemve nuk mbajti mbiemrin Nikolli. Im gjysh mbajti mbiemrin Treska ndërsa i vëllai Treska dhe Pema. As tre djemve të tyre nuk ju dhanë emrin e të atit.

Kaq i thellë ishte zemërimi i Katerinës? Si zem[rimet  që këndohen nga Muzat? Apo si në historitë e vrazhda të Dhjatës së Vjetër të hebrejve, si një provë më shumë për treskalliun e kënduar?