Mbase do ju lodh edhe disa javë të tjera, pasi përfunimisht
të kem humbur shpresën, se “Damblla-Kulla”mund të korrigjohet para se të jetë
shumë shumë vonë.
Nuk dua përsëri të prek motivet e pikënisjes 6 vjet më parë,
të këtij projekti, që sot po paraqitet si “Rilindje” e shesheve komuniste. Po i
largohem edhe diskutimit profesional, sepse është i tepërt dhe mbase edhe i lodhshëm.
Me përshtypjen time bashkohen të gjithë arkitektët, me të cilët kam këmbyer
mendime. Qofshin korçarë apo jo, të përfshirë apo jo në politikë, të interesuar
apo jo për qytetin. Nëse do kishte edhe një të vetëm, që të kishte thënë diçka
të mirë do e vija pa asnjë hezitim në këto që po shkruaj.
Në këto rrjeshta, si një njeri, që ka mbushur 55 vjet dhe
prej të cilave gati 4 dhjetvjeçarë i ka kaluar në Korçë po shkruaj se sa pak gjëra
të shenjta na mbeten në jetë, kur kuptojmë, që para kemi më pak rrugë nga ajo ,
që kemi kryer deri tani.
Korça është njëra syresh. Jo vetëm se është qyteti ku kemi
kujtimet e moshave më të bukura, por edhe se na ka bërë të ndjehemi krenarë për
bukurinë e pastërtinë e saj, për shpirtin e qytetarisë, për qënien “më perëndimore”
se qytetet e tjera shqiptare. Disa herë, në shkënimet e mija këtu, kam prekur
temën e bjerrjes të disa prej vlerave. Dua të theksoj, se nuk e ve në dyshim, që
po aq sa unë e kanë të shenjtë Korçën edhe ata , që jetojnë ende atje, si edhe
ata, që janë nismëtarët e “çështjes Kulla” apo edhe të tjerë, të cilët për
motive politike apo militantitizmi e brohorasin projektin apo “procesin”.
Por mos harroni, se Korça u bë para vitit 1944, ajo që
ishte, pikërisht nga një dashuri e përbashkët e atyre që jetonin atje dhe mërgimtarëve.
“Përbuzja” ndaj nesh, që jetojmë largo se thëniet “Pse s’vini ju këtu!”, “Po t’ju
bëhej vonë nuk iknit!” , apo “Me dylbi nga Amerika duken kollaj!” nuk sjell
ndonjë gjë të mirë veç ndarjes. Ne mund të bëjmë më pak se jetojmë larg, por
edhe mund të shohim më mirë, pikërisht sepse jetojmë larg.
E përmenda vitin 1944, sepse ai është viti i fillimit të rënies
së Korçës. Izolimi nga bota e shpuri qytetin më të zhvilluar shqiptar poshtë e
më poshtë. Gjatë atyre 45 viteve ndodhën edhe gabimet më të rënda në arkitekturë
dhe urbanistikë. Disa i kam përmendur në shënimin e mëparshëm dhe po shtoj këtu
ndërtimin e shkollës “Stavri Themeli”, ndërhyrjet e rënda e të gabuara në zona
ku ndodhet sot Katedralja, prishjen e gjysmës së Pazarit, ndërtimet në bul “Gj.Kastrioti”
etj. Përveç faktorëve ekonomike, gabimet e rënda bëheshin nga porosi të njerëzve
me pushtet dhe që shoqëroheshin me një nënshtrim të detyruar të specialistëve.
Ata , që janë në moshën time dhe me të rritur i dinë historitë e porosive të
Hoxhës për Shën Gjergjin apo sheshin e “Ushtarit të Panjohur”. Të tilla ishin
edhe ndërhyrjet e ”më të vegjëlve” duke nisur me Myftar Grabockën e Todi Lubonjën
e duke përfunduar tek më të rinjtë e periudhës së viteve ’80. Në qytet mbetën
gjurmët e “porosive” të atyre “që kanë në dorë“.
Sistemi i ri i lirive, i kërkuar nga të gjithë vlen pikërisht
për të minimizuar forcën e atyre “që kanë në dor”, ose si i themi më popullorçe,
“që e marin gurin e i bien arrës”. Në Korçën e viteve ’30 nuk kishte të tilla. Edhe
projekti i një arkitekti të njohur italian, i përkëdhelur nga Naltmadhënia, kur
erdhi në Korçë të zbatohej, u xhvesh nga të gjithë elementët, që ndjeheshin të
huaj për qyetin. E kam fjalën për projektin e Bashkisë(sot Pallati I Kulturës)
projekti i autorit të projekteve të Ministrive, Florestano Di Fausto. Projekti i
tij, i ngarkuar me elementë të rëndë të ‘neo-klasiçizmit” nuk u miratua para
ripërpnimit të plotë dhe kthimit në një porjekt më të kohës dhe më në përputhje
me arkitekturën e qytetit. E solla këtë shembull, të cilin jo shumë mund ta dinë,
për të treguar forcën e qytetarisë korçare.
Problemi, i cili është para nesh, ka të bëjë me egon e zv. Kryeministrit,
i cili mbështetet në këtë projekt edhe nga shefi I tij. Nuk ka të bëjë aspak me
Kryetarin e sotëm të Bashkisë edhe pse ai mund të dalë e të përsërisë si
papagall ato , që thuhen nga Peleshi apo nga shefi i tij. Ndërhyrja në shesh
nuk ka të bëjë as me komunizmin dhe as me rikthimin tek qytetarët. E megjithatë
“makina” është nisur dhe nuk mund të ndalohet!
Por mund të përmirësohet! Edhe Peleshi i plotfuqishëm, i mbështetur
prej shefit të tij, nuk është aq i verbër dhe aq trim, sa të mos e dëgjojë
thirrjen e të gjithëve.
Sigurisht nëse do thërrasin të gjithë dhe jo vetëm 48 miqtë
e mij.
No comments:
Post a Comment