Lufta e Dytë Botërore në Shqipëri

“Historinë e bëjnë fituesit!” Kjo maksimë e gjithësishme vlen për gjithë kohërat dhe vendet, por sidomos është e vlefshme për vende me sisteme totalitare, klasat qeveris[se të së cilëve kanë nevojë për Historinë që të sundojnë më lehtë dhe për të mbuluar plagët e realitetit.

Sot të gjithë bashkohen në idenë, që Historia e Luftës së Dytë Botërore duhet rishikuar, sepse ashtu si është shkruar gjatë viteve të Diktaturës Komuniste është shumë larg të vërtetës. Në varësi të orientimeve politike, zërat që dëgjohen më tepër janë ato të ekstremistëve. Nostalgjikët e komunizmit vazhdojnë t’ju bien daulleve të “antifashizmit dhe patriotizmit”, ndërsa antikomunistët atyre të “antisllavizmit dhe nacionalizmit të kulluar”. Tek të gjithë bie në sy mungesa e moderacionit dhe sidomos urrejtja ndaj palës tjetër.

Po a ishin ngjarjet e Luftës së Dytë Botërore në Shqipëri aq tronditëse, sa përshkruhen edhe sot nga të gjitha palët?

Mendoj se ato janë më tepër “dramatike”, për shkak të pasojave që sollën në dekadat që pasuan, se sa ishin vërtet të tilla në vitet e Luftës.

Për të folur për periudhën nga 1939 dhe deri më 1944, kur ushtarët e fundit të huaj u larguan nga Shqipëria, duhet bërë një paraqitje e shkurtër e gjendjes politike të Shqipërisë në fundin e viteve ’30.

Rregjimi i Zogut edhe pse një Monarki Kushtetuese, kishte lënë pak hapësira politike për parti politike. Kudërshtarët e fundit të tij ishin larguar nga vendi, që prej fundit të vitit 1924(pasi kishin gabuar me grushtin e shtetit të Qershorit, ose të ashtuquajturin Revolucion të Qershorit) dhe ishin të shpërndarë në vendet europiane. Një pjesë e mirë e tyre jetonin në këto vende me pagesa nga qeveritë e atyre vendeve dhe bënin propagandaë kundër Zogut në gazetat shqiptare apo të huaja. Brenda vendit kishte njerëz properëndimorë, të pakënaqur nga zhvillimet shoqërore, politike dhe ekonomike të vendit, por q[ nuk ishin të organizuar. Përfaqësuesit e klasave më të pasura ose ishin indifferentë, ose brohorisnin për Naltmadhëninë dhe politikat e tij. Vetëm në Korçë kishte pasur disa veprimtari të organizuara“opozitare” dhe një listë e opozitës kishte arritur edhe të fitonte në zgjedhjet e Këshillit Bashkiak. Institucionet shtetërore ishin të mbushura me “njerëz të tarafeve pro-zogiste” dhe edhe pse kishte qetësi dhe stabilitet, gjendja e vendit ishte shumë larg vendeve perëndimore, por ngjasonte më shumë me një “sulltanat” të vogël të Mesdheut apo të Lindjes së Mesme.

Pushtimi Italian edhe pse solli një reagim kundërshtues në ditët e para në shtresat më idealiste, u fashit shpejt për shkak të mundësive, që shihnin edhe shumë kundërshtarë të Regjimit të Zogut nga ndryshimi në qeverisje. Në vend u kthyen gjithë politikanët antizogistë dhe një pjesë e tyre u përfshinë në qeverinë kolaboracioniste. “Paria” e vendit, që deri atë kohë kishte qënë me Mbretin nxitoi të shpinte kurorën e Skënderbetut tek Viktor Emanueli dhe kështu vendi u bë pjesë e Mbretërisë Italiane. Vitet e para të pushtimit Italian sollën një gjallëri të tregut shqiptar dhe hapjen e shumë vende pune.

(vijon)