Filmat shqiptarë të socializmit

Debati për të ndaluar ritransmetimin e filmave të periudhës së “Shqipërisë socialiste”, që ndoshta nuk hapet për herë të parë, është tregues i gjendjes kulturore-shoqërore të shoqërisë shqiptare. E cekët, konliktuale, e ndikuar nga politika dhe jo e kultivuar. Eshtë për të ardhur keq, që diskutimet rreth artit janë në nivele të tilla.

Shpesh në këmbimet me të njohurit e mij, që jetojnë në Shqipëri, shoh që përdorin batuta të filmave shqiptarë dhe më krijojnë një ndjenjë jo të mirë. Do më pëlqente të kishte edhe “batuta” nga filmat më të mirë të huaj ose nga letërsia botërore, por rrallë ndodh. Duket që një pesë e mirë e shqiptarëve shohin përsëri në kanalet tona televizive filma shqiptarë të kinostudios “Shqipëria e Re”. Nuk jam i sigurt për vëllimin që zenë filmat e asaj kohe në raport me filmat e tjerë të krijuar gjatë më shumë se 100 viteve të kinematografisë botërore, por duhet të jetë një vëllim i konsiderueshëm. Ndoshta shumë kanale televizive nuk kanë se si të mbushin programet e tyre 24 orëshe dhe kanë zgjedhur këtë rrugë pa menduar shumë nëse është mirë apo keq.

Filmat e asaj kohe përgjithësisht kanë problem të propagandës, të falsifikimit të historisë, si dhe problem të nivelit artistik.

Pjesa dërmuese e filmave të kinostudios “Shqipëria e Re” janë filma të dobët.

A duhet të ndalohen me ligj në grup të gjitha filmat e asaj kohe?

Cdo gjë e parë në “total” i ka elementët e ideologjive totalitariste. Shteti vërtet duhet të ndërhyjë në veprat artistike të asaj kohe përsa i përket ekspozimit, botimit, shfaqjes apo çdo gjë që ka të bëjë me shpalosjen e tyre para publikut, por duhet të ndërhyjë mbi kritere profesionale. Në rradhë të parë duhet parë se ç’është në të mirën e publikut shqiptar dhe veçanërisht të brezave që nuk kanë jetuar në atë kohë.

Të krijohet përshtypja se ka shumë shtresa të shoqërisë shqiptare, që vlerësojnë sot filmat shqiptarë të asaj kohe, më tepër se ç’vlerësoheshin në atë kohë nga rinia e qyteteve. Përgjithësisht filmat shqiptarë nuk ndiqeshin në kinema në vitet ’60, ’70 dhe ’80 dhe njerëzit prisnin për filma të huaj për t’i parë nga disa herë. Më pak të ndjekur se filmat shqiptarë ishin vetëm filmat kinezë. Gjithashtu në televizion, kur ishte mundësia për të parë diçka tjetër në kanalet e huaja, filmat shqiptarë nuk i shihte njeri. Më pas, në qytetet ku nuk kishte mundësi për të parë kanalet italiane dhe jugosllave, nuk kishte mundësi tjetër veç të shihje për të disatën herë “Kapedani”, “Përballimi”, “Nëntori i Dytë“, “Horizonte të hapura” dhe dhjetra filma të tjerë, që hyjnë në kategorinë e filmave që duhen kontrolluar nëse duhet të shfaqen edhe tani apo jo.

Ka një prirje të socialistëve të sotëm të përmendin shpesh filmat e të kaluarës, aktorët e tyre “të shkëlqyer” si dhe t’ju referohen personazheve dhe ngjarjeve të tyre. Eshtë modeli i Ramës, që risolli në politikë personazhe skematikë të harruar si Robert Camçakizi, formimi i mangët i Ballave, Braçeve, Veliajve dhe kompani, a një dëshirë e të gjithë “sallakëve” për të zbutur qëndrimin ndaj Diktaturës, këtë nuk mund ta them me siguri. Ndoshta është edhe e qëllimshme për të mbajtur pas një elektorat ende të lidhur psikologjikisht pas Partisë së Punës dhe udhëheqësit të saj të lavdishëm, që të votojë gjithnjë kundër forcave demokratike. Nuk ka se si të shpjegohet që Ministrja e sotme e Kulturës herë pas here në postimet e saj në facebook propagandon filma të asaj kohe apo “gjenialitetin” e artistëve të kohës.

Në Shqipërinë e pasluftës së Dytë kishte po aq artistë gjenialë sa ishin të tillë mjekët, inxhinierët, sportistët, profesorët, fizikanët dhe profesionistët e tjerë.

(vijon)