Morali i qytetërimeve antike të zhvilluara
Sigurisht, që ndikimi i Dekalogut të Moisiut nuk kishte në
1400 vitet e para, të njëjtin ndikim që ka në botën e sotme. Arsyet janë të
shumta dhe më kryesorja është ajo, se ende nuk kishte dalë në botën ]ifute(dhe
jo vetëm në të) një profet i përmasave qiellore dhe me një mesazh shumë të
ndryshëm nga ]’ka kishte parë deri në atë kohë bota rreth Mesdheut dhe rreth
lumenjve Tigër dhe Eufrat.
Ka patur disa qytetërime të zhvilluara. Pa përjashtim të
gjithë kishin pasur Fenë në përbërjen e tyre dhe gjithashtu edhe Moralin e
tyre. Më të njohurit dhe më të fundit ishin ai Grek dhe Romak. Ka një prirje në
historiografinë materialiste, që të ekzagjerojë ndikimin e Botëve antike Greke
dhe Romake në qytetërimin e m[vonsh[m dhe sidomos në atë modern. Nuk dua të
zgjatem shumë në këtë temë, sepse më intereson më tepër raporti ndërmjet Fesë
dhe Moralit.
Jo vetëm në Greqinë pre-Homerike, e sunduar nga përzjerja e
moralit me politeizmin, por edhe në Greqinë më të zhvilluar të kohëve të
Sokratit , Perikleut, Platonit dhe Aristotelit kishte shumë barbarizëm dhe
moral larg atij të kohës së sotme. 25 vitet e luftës për Trojën, të përshkruara
në Iliada, janë të mbushura me krime nga më barbaret, që fillojnë me
sakrifikimin e të bijës së Agamemnonit në tempull e mbyllen me vrasjen e grave
dhe fëmijëve Trojanë dhe pla]kitjen e Trojës. Sakrifikimi i njerëzve dhe skllavëria
janë dy nga gjërat kryesore të pamoralshme, që vazhduan deri në perëndimin e
qytetërimit grek. Një lloj tjetër “skllavërimi” mes qytetarëve të lirë grekë, është
ai i marëdhënieve seksuale mentor-nxënës shumë i përhapur në disa nga qytetet
shtete të Greqisë së Lashtë. Ishte inkurajim i pedofilisë dhe për fat të keq ka
prekur shumë mendje të ndritura të antikitetit grek.
I ngjashëm ishte barbarizmi romak(pavarësisht nga arritjet në
kulturë dhe art, apo dhe ndërtime të tij). Skllavëria, ekzekutimet në masë, por
edhe sakrifikimi i njerëzve në tempuj vazhdoi. Si kurrë ndonjëherë, vrasja e
njerëzve me njëri tjetrin apo me kafshët ishte zbavitja kryesore e ‘të qytetëruarve”.
Qindra objekte të ngjasme me Koloseun u ndërtuan përreth Mesdheut dhe në Europën
Qëndrore, ku jepeshin shfaqjet “makabre” të përleshjeve të gladiatorëve.
No comments:
Post a Comment