Shfaqjet me arkitekte te majte , te djathte e te huaj.

Para 6-7 vjetesh, pasi kisha lexuar nje shkrim te dikujt te quajtur Artan Lame, te cilin kujtova se ishte arkitekt, ku sulmonte Ministrin e Puneve Publike dhe arkitektet e "djathte", i indinjuar, por edhe me njefare shprese shkrojta nje artikull, i cili u botua ne nje gazete shqiptare. Sot, ministri i atehershem eshte kryetar i bashkise se Tiranes, ish-kryetari po dihet qe eshte kryeminister dhe z.Lame, edhe se nuk u be minister i ndertimit do drejtoje ndonje zyre me rendesi qe lidhet me kete sector fitimprures. Pra ne rolet kryesore jane te njejtit aktore, ndersa ne role episodike mbeten arkitektet e majte, te djathte dhe ata te huaj. Qe prej asaj kohe "episodiksit" jane perdorur mire nga pushteti per te dhene shfaqje per te ngjallur shpresat e popullit per nje te ardhme me te mire,sepse arkitektuar e urbanistika kane nje efekt te dukshem e te prekshem nga te gjithe. Gjithashtu shfaqjet kane sherbyer per te mbuluar mire investimet private ose publike, nje pjese e te cilave perfundojne ne xhepat e aktoreve kryesore. Te njejtat shfaqje do vazhdojne (me me pak para per shkak te krizes)ne vitet e ardhme dhe titujt do jene nga me te ndryshmet.
Meqe artikulli qe permenda, nuk gjendet me ne internet, po e ve me poshte. Ne te fajin ja u kam hedhur "episodiksave".

Artan Lame dhe arkitektët e majtë dhe të djathtë

 

Pa njohur se kush është zoti Artan Lame dhe ç'sektor me rëndësi ka mbuluar në vitet e shkuara, si edhe pa njohur në hollësi debatin rreth studimit të Qendrës së Tiranës, po shkruaj disa rrjeshta rreth artikullit të tij botuar sot në "Gazetën Shqiptare".

Më ra në sy lëndimi i sedrës së tij profesionale, por edhe të nëpunësit, nga sulmi i ministrit të Punëve Publike ndaj planit të Qendrës së Tiranës. Sidomos i pamëshirshëm ishte Lame me arkitektët e fshehur, të cilët kanë mashtruar (ose i kanë thënë atë që dëshironte) ministrin. Por ajo që më bën të trishtohem nuk është as deklarata e ministrit, as tërbimi i zotit Lame dhe as fshehja e arkitektëve.

Eshtë moskërkimi i një pjese të madhe të përgjegjësisë tek vetja.

Të gjithë në Shqipëri (përfshi këtu arkitektët dhe urbanistët) flasin se çfarë ka ndodhur e po ndodh me ndërtimet në Tiranë dhe në qytetet e tjera gjatë viteve '90 të shekullit të kaluar dhe gjatë këtyre viteve të këtij shekulli. Shembujt e Epidemisë së kioskave, e shumëkatsheve që nuk përfillin distancat, e ndërtesave të shëmtuara prej betoni që zënë vendin e pemëve, e restoranteve karikatura që mbushin Bregdetin, e serviseve që bllokojnë rrugët, janë evidente. Dhe kryesisht për fajin tonë, të arkitektëve dhe urbanistëve "kolaboracionistë". Jemi ne që jemi nënshtruara para presionit të parave (të pista ose jo). jemi ne që nuk i kemi rezistuar arrogancës së pushtetarëve të korruptuar. Jemi ne që kemi këshilluar (për keq), se kjo mund të kalojë po të justifikohet me "elegancën vertikale" apo me "soliditetin horizontal". Mbi 90% e projekteve mbajnë firmat tona. Ato nuk i kanë vizatuar as kryetarët e komunave apo të bashkive, dhe as pronarët e skafeve apo trafikantët e prostitutave. Në KRRT-të e qyteteve të mëdha gjithmonë ka pasur arkitektë dhe urbanistë. Por thuajse të gjithë kemi shkelur mbi ndërgjegjen tonë profesionale, duke lejuar të kalohen studime apo projekte, të cilat rrezikojnë të mbeten për qindra vjet dëshmonjëse të marrëzisë që po kalon shoqëria jonë.

Për fat të keq, Tirana (dhe jo Shijaku) është shembulli më negativ, sepse edhe interesat aty kanë qënë më të mëdha. Dendësia e ndërtimeve, mungesa e sipërfaqeve të gjelbëruara dhe sidomos shtimi i trafikut janë dhe do mbeten për një kohë të gjatë problemet "gangrenë" të kryeqytetit. Se si mund të zgjidhen pjesërisht(tërësisht do jetë shumë e vështirë), kjo kërkon hapjen e një diskutimi profesional për përcaktimin e prioriteteve. Eshtë i domosdoshëm jo vetëm një angazhim i Bashkisë dhe Ministrisë, por i i të gjitha institucioneve të tjera. Sidomos i Medias, Shoqatës së Arkitektëve, shoqatave të Ambientalistëve, Ndërtuesve, Pronarëve të tokave etj. Por ky angazhim kërkon të lihen mënjanë, për një farë kohe, interesat personale dhe etiketimet "i Majtë" apo "i Djathtë". Kërkon gjithashtu që Tirana mos konsiderohet si domen i një njeriu apo një grupi të caktuar. Nga ky ballafaqim mendimesh , le të dalë nëse mund të përmirësohet(ose jo) Plani i Qendrës dhe se ç'duhet bërë me pjesët e tjera të Tiranës. Në se ka raste flagrante të të shkeljes së logjikës së formulimit të qyteteve, atëhere pjesë të veçanta të Planit mund të bllokohen, por jo në frymën e: "e dimë ne pse miratohet x-kompleks ose pse nuk lejohet nuk lejohet në x-truall".

Duhet filluar (mbase ka filluar dhe unë nuk e di) të bëhet si në vendet e tjera në Perëndim, ku nga Pushteti Vendor njoftohet me tabela pranë vendit të ndërtimit, si edhe në shtyp, kërkesa për të ndërtuar me të gjitha karakteristikat e objektit, disa muaj para. Të gjithë të interesuarit janë të mirëpritur të dëgjojnë seancën e hapur të Këshillit Bashkiak (në rastin tonë të KRRT), ku diskutohet dhe mbrohet projekti. Informimi më i mirë i publikutdo sjellë rritjen e presionit ndaj përfaqësuesve të pushtetit si dhe ndaj arkitektëve dhe urbanistëve të liçensuar që s'bëzajnë. Gjithashtu është koha, që qytetet të kenë Rregulloret Urbanistike të formuluara mirë, të cilat nuk ndryshohen sa herë ndërrohet Kryetari i Bashkisë.

Shoqëria jonë ka kaluar dhe po kalon trauma të mëdha. Si rrjedhojë do kishte dhe do ketë edhe çrregullime në arkitekturë dhe urbanistikë. A janë këto deformime më të mëdha se sa normalisht do ishin në një shoqëri të sëmurë? Këtë mbetet ta gjykojë historia. Por një gjë e di me siguri. Eshtë më e lehtë të justifikohesh duke drejtuar gishtin tek politikanët e korruptuar ose më mirë tek "Korrupsioni", se sa tek vetja. Por kjo dukuri nuk është në ajër dhe as abstrakte. Ka emra të caktuar dhe forma të përcaktuara mirë. Nuk është e thënë se gjithnjë shoqërohet me para nën dorë. Shpesh fillon me korruptimin e bindjeve tona profesionale dhe symbylljen ndaj "masakrave që ndodhin.

Ndaj nuk i duhet rënë gjoksit se "ja u lamë Shqipërinë me Plane qendrash apo Tiranën ngjyra-ngjyra (kjo më sjell ndërmend frazën e Merhumit- "po ju a lemë Shqipërinë e kuqe") dhe po s'e bëtë ju ta dini kur të kthehemi ne në pushtet"!!! Brezat kanë për të na qeshur, kur të mësojnë se në kohën e ndërrimt të shekujve, në Shqipëri kishte arkitektë të Majtë e të Djathtë. Do mendojnë se kur projektonim, njërën dorë e mbanim të lidhur.