9 shtator 1943

9 Shtator 1943

 

U kujtova dhjetë ditë me vonesë të shkruaja për një nga ngjarjet më tragjike të qytetit tim.

70 vjet më parë, të nesërmen e shpalljes nga Aleatët të kapitullimit të Italisë Fashiste, në sheshin para Luftëtarit Kombëtar, u vranë 59 demonstrues paqësorë dhe u plagosën mbi 100 të tjerë. Kishin dalë të festonin përfundimin e pushtimit të huaj që zgjaste prej mëse 4 vitesh, që kishte sjellë shumë më shumë të këqia se të mira, mbi të gjitha vrasjen e qindra njerëzve të pafajshëm. Kryesisht të rinj e fëmijë, gra e të moshuar, të organizuar nga Këshilli Nac-Clirimtar i qarkut, ose më mirë thënë, nga drejtuesit komunistë, që vepronin në qytet. U mbajtën disa fjalime entuziaste dhe kur masa e njerëzve do zbriste poshtë bulevardit, drejt Bashkisë (sot Pallati i Kulturës), nga rruga që vjen prej shkollës Th. Gërmenji, u shfaq një autoblindë italiane e cila mitraloi pa paralajmërim mbi turmën. Ata që kanë përjetuar atë masakër, kanë përshkruar ato minuta tmerri, ku njerëzit kositeshin, vraponin për të shpëtuar, shtyheshin, shkelnin mbi njëri tjetrin, deri sa të shtënat mbaruan dhe filloi tmerri tjetër i të qarave mbi turpat e plagosur apo ato pa jetë.

Jo vetëm në Shqipëri, që nuk ka ngjarje të ngjashme, por as në vendet ballkanike. Nga numuri i të vrarëve në një demonstrim paqësor, ajo mbetet në më të mëdhatë e Luftës së Dytë Botërore.

Por jo vetëm sot, që rrallë e përmend kush, por edhe kur ishim fëmijë, e nuk mbetej episod i vogël i Luftës pa u kujtuar me fanfara, për të flitej pak. Kishte zëra, që për lënien në heshtje, përmendin faktin, që Demonstrata ishte organizuar pa u marrë miratimi i Shtabit të Përgjithshëm dhe për të më vonë ishin kritikuar organizatorët. Gjatë viteve të fundit, kam dëgjuar të tjera teori "komplotiste". "Askush nuk pa dhe nuk i zuri ata që ishin brenda autoblindës, e cila mund të ketë qënë e vjedhur dhe e përdorur nga shqiptarë, sepse në dokumentat e ushtrisë italiane nuk figuron urdhër i dhënë për daljen e saj dhe vrasjen e njerëzve!!" Unë nuk ju ze besë teorive komplotiste, sepse ka një fakt, që më 9 shtator, Badolio ende nuk kishte dërguar urdhrin e kapitullimit në komandat  brenda e jashtë Italisë. Aleatët e kishin shpallur marëveshjen e firmuar pa vënë në dijeni pakën italiane. Pra komanda italiane në Korçë mund të ketë vepruar me logjikën e luftës, ose më mirë me katillëkun e atij që po shkon drejt humbjes. E megjithatë, heshtja e komunistëve pas ardhjes në pushtet dhe moszbardja e plotë e ngjarjes, duke përfshirë emrat e atyre që urdhëruan dhe ekzekutuesve le vend për të krijuar lloj lloj teorish.

Të vrarët e 9 shtatorit, kanë 70 vjet që janë larguar nga kjo botë. Të pakët mund të jenë edhe ata, që u plagosën atë ditë. Jetojnë ende familjarët e tyre, që jo vetëm nuk dinë saktësisht se çka ndodhur, por nuk kanë as edhe një memorial të saktë, ku të shkojnë e të venë lule a të ndezin qirinj për të dashurit e tyre. Më kanë thënë që në sheshin dikur të lagur nga gjaku i tyre është ngritur një shatërvan jo për tu pasur zili dhe çdo natë këndohen serenata ordinere.

Të paktën një ditë në vit të këndohet një "Ave Maria" për shpirtrat e tyre!

Për të mos harruar!