Këto shoqëri, që në masën
më të madhe të tyre merreshin me blegtori, e më pak me bujqësi dhe zejtari, si
dhe një pjesë e mirë me të ardhura nga shërbimet ushtarake në ushtrinë osmane,
do karakterizoheshin nga pjesë të copëzuara, pa kohezion, që në përgjithësi i
trembeshin njëra tjetrës, ose më në rastin më të thjeshtë ishin dyshues ndaj njëri
tjetrit. Në to mungonte koncepti i solidarizimit, apo ai i ndërtimit të
institucioneve, sepse e tillë ishte natyra e shoqërive. Pushtetin qëndror të
Turqisë e shihnin si një pushtet të huaj, që i kishte ngarkuar me taksa, të
cilave mundoheshin t’ju shpëtonin, por që njëkohësisht edhe mund t’ju shpërndante
ofiqe dhe përfitime. Jo më kot edhe pushteti qëndror turk, ofiqet e bejlerëve,
mbi të cilat kishte bazuar sistemin ekonomiko-shoqëroro-politik në Ballkan, i
rinovononte çdo vit. Titulli jo vetëm , që mund të hiqej nëse nuk i shërbeje si
duhet pushtetit qëndror, por mund t’i kalonte fisit tjetër, me të cilin kishe qënë
në armiqësi.
Lëvizjet rebele të
armatosura kudër pushtetit qëndror, deri në shekullin e XIX-të nuk kishin karakter
patriotik(si mund të quhen në historitë zyrtare të vendeve të Ballkanit), por
ishin lëvizje fisesh apo krahinore për të mos paguar taksa. Në to mungonte
koncepti i revoltës për një jetë të organizuar më mirë apo për një shtet më të
përparuar. Ishin lëvizje të mosbindjes, që kur arrinin të fitonin përkohësisht,
sillnin zëvendësimin e pushtetit ottoman me anarki ose me mungesë pushteti. Më
të organizuara u bënë në gjysmën e parë të shekullit të XIX-të në Serbi, Greqi
dhe Bullgari, por në bazën e tyre në pjesën më të madhe ishin çetat e kaçakëve,
kleftëve dhe pirateëve të ishujve rreth Peloponezit. Kryengritja greke(ose i
quajturi revolucioni grek) kishte në përbërjen e ushtrisë së tij, si forca
kryesore goditëse, bandat e grekëve, arvanitasve dhe vllehëve, të cilat nuk
luftonin për një shtet modern, por për pushtet dhe për përfitimet material, që
sillte pushteti. Në klasën politike greke të shekullit të XIX, mbizotëronin
klanet me një të kaluar shumë të dyshimtë.
Në trevat shqiptare,
gjithshka zhvillohej më ngadalë dhe në mënyrë më konservatore. Kishte kundërshtime
psh ndaj reformave të Tanzimatit, të cilat përbëjnë përpjekjen më positive për
të modernizuar shtetin turk. Kundërshtimi
i tyre ishte thjesht për t ruajtur privilegjet e vjetra të bejlerëve dhe të
fiseve të lidhura me ta, për të mos lejuar vjeljen e taksave nga nëpunësit
turq, por për të vazhduar të vileshin nga bejlerët e zonës. Rebelimi i tyre nuk ishte as patriotik, as i
ndonjë ideologjie tjetër dhe as përpjekje për të krijuar një administratë lokale
të pavarur nga Turqia. Ishte një lëvizje për t’i lënë gjërat sikundër kishin
qënë për dekada. Të trumbetuar në historinë tonë zyrtare si patriotë të klasit
të parë(ashtu sikundër bëhen edhe për heronjtë e të njëjtës kohë në historitë e
tjera zyrtare të Ballkanit), Zenel Gjoleka, Rrapo Hekali , Celo Picari e të
tjerë, mund të kujtohen si udhëheqës bandash rebele, që nuk i trembeshin
pushtetit perandorak, por asgjë më tepër se kaq.
(vijon)
No comments:
Post a Comment