Korça ime

Kujtoj, që për herë të parë në jetën time, kur kam qënë në kopësht, kam bërë një vjershë(nëse më lejohet ta quaj vjershë) me dy strofa për Korçën. Disa ditë më vonë, një për edukatoren me një strofë dhe me kaq u mbyll vjershërimi im i hershëm. Babaj, që ishte shumë skrupuloz në ruajtjen e çdo gjëje të krijuar, i pati daktilografuar dhe ende duhet të jenë në ndonjë nga dosjet e tij të shumta. Nuk di nëse dashuria për qytetin vjen natyrshëm për të gjithë, apo se kisha dëgjuar shumë lavde në shtëpi për Korçën dhe korçarët, por kjo më ka ndodhur mua dikur rreth vitit 1965 dhe nuk di si ta spjegoj ende sot.Në vitet ’60 korçarët konsideroheshin nga të tjerët si “lokalistë“ dhe kishte shumë përpjekje të vetë korçarëve të mbanin “flamurin” e kulturës dhe të qytetërimit, flamur ky që gradualisht u gris nga ngritja në poste drejtuese e injorantëve dhe nga largimi drejt Tiranës, i më të talentuarve korçarë.I hodha këto rrjeshta, jo për të treguar se sa e dua Korçën, por për të nënvizuar një gjë të njohur” që sa më shumë moshohemi, aq më tepër ëndrrat i shohim me qytetin ku jemi lindur e rritur”.

Qyteti ka pasur periudha të lavdishme, periudha zjarresh dhe tërmetesh, periudha rëniesh dhe të tjera të një rigjallërimi.

Edhe pse nuk kam qënë prej më shumë se pesë vjetësh, kam mësuar dhe e ndjej, që periudha që po kalon Korça tani është një periudhë rigjallërimi. Të mos ja u hamë hakun edhe atyre që e kanë udhëhequr, këtë periudhë, pavarësisht nga motivet, nga gabimet apo edhe dështimet.

Le të jemi të ndershëm me veten, kur flasim për një gjë kaq të dashur sa qyteti jonë, që për të gjithë është “i imi” dhe në të vërtetë, ju takon të gjithëve dhe të gjithë edhe nëse nuk bëjnë dot gjë, kanë të drejtë të flasin për të.

Ka një dukuri tepër negative, e cila për fat të keq, mbizotëroi në 80 vitet e fundit. Korça mbeti “e vockël” dhe për fat të keq, do vijë e do rrudhet akoma më shumë për shkak të rënies demografike.

Unë kam jetuar gati gjithë jetën time pranë qendrës dhe shumë herë më është kujtuar thënia e një studenti korçar, të viteve ’70, që kur ishte kthyer nga Tirana “ I ishte dukur Korça si kotec”. Edhe pse tingëllon e ekzagjeruar, ka një të vërtetë të madhe në të. Hapësira e lëvizjes të një të riu të zakonshëm sot, ka mbetur e njëjtë, si ka qënë për tim atë dhe për mua. Pazar-Ushtari i Panjohur-Lëndina e Lotëve. Brenda këtij 1 kilometri e gjysëm, bëhet shëtitje, blihet, takohesh me vajzat, shkohet në kishë apo xhami, rri në kafene.Sado të investohet dhe të kthehet në “luksoze” kjo pjesë e qytetit, Korça mbetet në kornizat e “lulëzimit të saj të pas tërmetit të 1929-ës”.

Dhe ky ka qënë gabimi i vazhdueshëm i urbanistëve, që kanë “futur duart” në 80 vitet e fundit në Planin Rregullues. Pjesët e reja, janë trajtuar vazhdimisht sipas parimit ‘shto miell, shto ujë“ dhe prandaj nuk të merr malli të shkosh në pjesë të tjera të qytetit. I njëjti gabim është edhe në Plain e Ri, këtë rradhë edhe nga mosnjohja dhe nga interesa të caktuara të ndërtuesve dhe të “drejtuesve “ të qytetit.

Po e të kthehem edhe pak në historinë e ndërhyrjeve kryesore në Urbanistikë. Ato kanë qënë 3-4 duke filluar me planin Bertoldi të fillimit t[ viteve ’30.

Plani i parë(I quajtur Italian edhe pse bashkëautori ishte austriak) ishte vetëm një planifikim i ndërtimeve në zonat e reja dhe rektifikim i rrugëve. Në të nuk kishte asnjë studim serioz apo modern të zhvillimit të qytetit,edhe për faktin se të dy autorët e angazhuar në atë punë nuk ishin profesionistë të ndonjë niveli të lartë dhe ndoshta edhe me pak ambicie ka qënë detyra që ju ishte kërkuar. Nuk ishte aspak një plan modern apo shumë serioz si mund të paraqitet sot.

Ndërhyrjet e mëdha të viteve ’60, ishin të diktuara nga dy kërkesa të domosdoshme. E para ishte ndërtimi i apartamenteve për të lehtësuar problemin shumë të madh të strehimit dhe e dyta ishte përmirësimi i arkitekturës në arteriet kryesore të qytetit, për shkak të dëmeve që ishin shkaktuar nga tërmeti i 1960-ës dhe nga gjendja jo shumë e mirë e disa ndërtimeve përgjatë bulevardit. 

Autori i studimit urbanistik ishte urbanisti Misto Mele(korçar “denbabaden”), që kishte mbaruar në Bashkimin Sovjetik dhe sgurisht që do kishte ndikime nga shkolla ruse. Edhe pse pallatet që vendosi Misto Meleja shin përgjithësisht të gabuara dhe hasën në rezistencën e shumë intelektualëve korçarë, kryesisht për rastet kur bllokoheshin rrugët(si tek Vetshërbimi, MAPO-ja apo pallati përballë Kinemasë), motive ishte të ndërtoheshin banesa kolektive komode për kohën, dhe t’i jepej një frymë më modern qytetit. Përrallat se Diktatura kërkonte të mbulonte vilat e bukura dykatëshe me fasada të mëdha, janë idiotllëqe, të cilat nuk i ngre kandari. Edhe pse shumica e vëllimeve të vënë nga Meleja ishin të gabuara, kjo kishte të bënte me kufizimet e tij si urbanist dhe me kërkesën e shpejtë për një numur të madh apartamentesh. Për shembull për aplikimin e të njëjtave koncepte në Vlorë, Mistoja ka pasur respektin më të madh të vlonjatëve dhe vërtet ka arritur suksese për atë periudhë.

Por edhe në Korçë, hapja psh e sheshit para Teatrit(të cilit i ze sot frymën sot Kulla Vrojtuese) është pjesë e Planit të Misto Meles.

Sa për ndërhyrjet e diktaturës dhe Diktatorit, duhet thënë me gojën plot, se Hoxha ka pasur për Korçën koncepte të mira urbanistiko dhe arkitekturore, që kanë shpëtuar jo vetëm Pazarin dhe Bulevard Republikën por edhe shumë rrugë apo ndërtesa të veçanta.

•