KENGET E QYTETIT TONE
E di që është e pamundur, por dua ta shkul po munda atë dyfjalëshin "serenata korçare" dhe më tepër akoma emërtimin e Korçës si "Qyteti i serenatave".
Gjatë viteve të Diktaturës, përdorej termi "këngët karakteristike", ndërsa më vonë "këngët qytetare" dhe në to përfshiheshin repertori i Korit "Lira" dhe ndonjë këngë tjetër që këndohej në festa familjare apo edhe rrugëve të qytetit para Luftës së Dytë. Shumica e këngëve ishin kopiuar nga këngë të operetave italiane, franceze e greke të 20 viteve të para të shekullit të XX. Ishte një lloj mode e të gjithë qyteteve të Maqedonisë së Jugut, Veriut të Greqisë dhe Korçës. Dukej një lloj përpjekje e shtresave të zanatçinjve për tu shkëputur nga muzika turke dhe ajo popullore, që mbizotëronin në ahengjet e trevave të Vilajetit të Manastirit. Kam dëgjuar për të vetmen herë para 10 vjetësh në radio, këngën franceze, melodia e të cilës është përdorur për të njohurën "Një ditë shkova nga Drenova". Radioja kanadeze, që e transmetonte e cilësonte të kompozuar rreth vitit 1912-13. Si kjo këngë shumë e njohur në Shqipëri, janë edhe dhjetra të tjera, të harruara tashmë në vendet e tyre të origjinës. ka patur edhe të tilla të krijuara nga kompozitori Nasse, apo edhe nga muzikantë të tjerë amatorë, por rruga më e përgjithshme ka qënë ajo e huarjes(kopjimit).
Për shkak të prapambetjes të shoqërisë shqiptare dhe atyre maqedonase apo greke, këto këndë u kënduan vazhdimisht nga masat edhe për shkak se mugonin shoqëritë e vogla shëtitëse të vodevileve e operetave apo orkestrat e vogla nëpër bare. Psh bërthama e grupit "Lira" me Tole Adhamin në krye, këndonte në një nga urat e lumit të Korçës, doemos për të rënë në sy të vajzave korçare. Nuk kishte një rrjet të organizuar të orkestrave të vogla që këndonin sipas modeleve perëndimore që imitonin orkestrat xhaz të Amerikës apo piano-bare të përhapura në Europën e viteve '30. Si orkestrina të vogla, mbeteshin ende sazet, të cilat luanin muzikë tradicionale, që ishte kryesisht një muzikë e vendbanimeve të vogla.
Marja e pushtetit nga një forcë e të majtës ekstreme, favorizoi jetëgjatësinë e këngëve të qytetit, për shkak të një ndarje të qartë mes muzikës së kultivuar(e kam fjalën për muzikën e lehtë) dhe asaj që quhej kënga e traditës e që këndohej nëpër festa familjare. Këngët për Partinë, socializmin apo jetën e re, buçisnin nëpër Radio apo në skena, ndërsa në familje njerëzit këndonin këngët e traditës, përfshi këtu edhe ato humoristike të krijuar nga Petro Dula("T'i lemë të vërtetat", "Jam jam i mirë" etj.), por edhe këngët patriotike. Krahas këtyre këngëve filloi edhe krijimi i një kategorie tjetër, "të nëndheshme", që ishin këngët që për shkak të karakterit të tyre melankolik, apo për tekste që nuk përputheshin me moralin komunist, nuk arrinin të vishnin petkun zyrtar e të këndoheshin në skenë, por që përhapeshin nga një grup të rinjsh në një grup tjetër. Ndonëse këngët e dashurisë zinin vendin kryesor, në to kishte edhe këngë që i këndonin nënës, vuajtjeve të jetës, bile ndonjë e pazakontë edhe Luftës nacional-çclirimtare ("Kënga e invalidit"). Kishte përsëri marje komplet të melodive të këngëve të huja ose përshtatje të tyre. Deri në vitet '60 mbizotëruan këngë të trishta, që edhe si koncept i takonin një kohe të kapërcyer, kur largimi i njerëzve sillte përballjen me vdekjen e të dashurave( nga veremi apo sëmundje të tjera që bënin kërdinë në shekull të ikur). Mes këngëve më të njohura ishin melankoliket "Atje në Hollandë në vendin e mullinjve", "Judi, Judi gjimnazistja ime e vogël", apo "Kënga e Xhemalit". Eshtë e cuditshme se si në një kohë zyrtarisht "shumë optimiste", këngët më të njohura mes të rinjve ishin këngët super-melankolike me dashuri,varre, lot dhe raki. Ishte një lloj balancimi i ndienjave të njerëzve, kundërvënie pasive ndaj propagandës zyrtare apo thjesht pasqyrimi i pamundësisë të marëdhënieve të lira të dashurisë, për këtë ja vlen të hulumtohet.
(vijon)
No comments:
Post a Comment